توافق هسته‌ای ایران: بین تشدید تنش و گفتگو، اروپا تهدید به بازگشت تحریم‌ها می‌کند
عرصه بین‌المللی شاهد تشدید جدیدی در مسئله هسته‌ای ایران است، زیرا سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) برای فعال کردن مکانیسم «اسنپ بک» آماده می‌شوند که تحریم‌های سازمان ملل را دوباره علیه تهران اعمال خواهد کرد.
این اقدام پیام‌های روشنی از فشار را منتقل می‌کند، اما در را به طور کامل به روی دیپلماسی نمی‌بندد.
این همزمان با بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران برای اولین بار از زمان حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای آن در ژوئن گذشته است. تهران اصرار دارد که اجازه بازگشت آن‌ها به معنای از سرگیری همکاری کامل نیست.
با توجه به این تحولات سریع، به نظر می‌رسد صحنه، ترکیبی از آستانه رویارویی و تهدید به گفتگو است. اروپایی‌ها به دنبال ارسال پیام قاطعی هستند مبنی بر اینکه جامعه بین‌المللی به ایران اجازه نخواهد داد به توسعه سلاح هسته‌ای نزدیک شود، در حالی که تهران همچنان به مانور خود ادامه می‌دهد و تهدید می‌کند که در صورت بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج خواهد شد.
کارت فشار اروپا
به گفته منابع دیپلماتیک به نقل از رویترز، تروئیکای اروپایی در حال آماده‌سازی برای آغاز رویه‌هایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه برای تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است، فرآیندی که ۳۰ روز طول می‌کشد.
در حالی که این گام با هدف بازدارندگی تهران انجام می‌شود، اروپایی‌ها در هفته‌های آینده یک «پنجره دیپلماتیک» را برای رسیدن به تفاهم‌هایی که از لغزش به سمت رویارویی آشکار جلوگیری می‌کند، باز می‌گذارند.
این اقدامات اروپایی پس از هماهنگی با واشنگتن انجام شد، زیرا وزارت امور خارجه ایالات متحده تأیید کرد که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، با همتایان اروپایی خود در مورد تعهد مشترک برای جلوگیری از توسعه یا داشتن سلاح هسته‌ای توسط ایران گفتگو کرده است.
بازگشت بازرسان: همکاری جزئی یا مانور ایران؟
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، برای اولین بار پس از حملات نظامی اخیر، از ورود بازرسان به یک سایت هسته‌ای ایران خبر داد و تأیید کرد که این آژانس در حال بررسی گام‌های عملی برای از سرگیری فعالیت خود است.
با این حال، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، تصریح کرد که بازگشت بازرسان به معنای از سرگیری همکاری کامل نیست و خاطرنشان کرد که جایگزینی سوخت راکتور بوشهر صرفاً تحت نظارت آژانس انجام می‌شود.
محمد صالح صدقیان، خبرنگار ویژه اسکای نیوز عربی، در مصاحبه‌ای با التصعة توضیح داد که تعلیق همکاری با آژانس بسیار خطرناک است، زیرا می‌تواند ایران را ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی قرار دهد.
با این حال، او اظهار داشت که تهران نمی‌خواهد از آژانس خارج شود، اما از سکوت آن در مورد حملات نظامی اسرائیل و آمریکا ناراضی است.
تنش ایران و غرب
در بحبوحه تشدید تنش‌ها، اطلاعاتی مبنی بر ابتکار روسیه، با حمایت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، برای تمدید اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، مرتبط با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، به مدت شش ماه دیگر منتشر شده است. اگر این پیشنهاد پذیرفته شود، می‌تواند مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها شود و زمان بیشتری برای دیپلماسی فراهم کند.
با این حال، این اقدام روسیه نیاز به تأیید اعضای شورای امنیت دارد که با توجه به مواضع تند اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تضمین شده نیست.
پیامدهای داخلی و منطقه‌ای
صرف انتشار اخبار مربوط به مکانیسم ماشه تأثیر مستقیمی بر بازارهای داخلی ایران داشته است، به طوری که ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی دوباره کاهش یافته است.
در داخل، رسانه‌های ایرانی هشدارهایی در مورد حمله احتمالی جدید اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای، مشابه آنچه در ژوئن گذشته رخ داد، منتشر می‌کنند.
صادقیان در مصاحبه خود تأکید کرد که اکنون توپ در زمین ایالات متحده است: یا با حمایت از اقدامات اروپا و اسرائیل، تنش‌ها را تشدید کند، یا در را برای از سرگیری مذاکرات باز بگذارد. ایران به وضوح هشدار داده است که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل، این کشور را مجبور به خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خواهد کرد، تحولی که معادله را کاملاً تغییر خواهد داد.
پیام‌های اروپا به ایران
پیامی که اروپا می‌خواهد با تهدید به استفاده از مکانیسم «اسنپ بک» ارسال کند، دو جنبه دارد:
• اول، تأیید این که جامعه بین‌المللی به ایران اجازه نخواهد داد از حملات به تأسیسات خود به عنوان بهانه‌ای برای محدود کردن همکاری‌های هسته‌ای سوءاستفاده کند.
• دوم، تأکید بر این که اگر تهران تمایل واقعی برای بازگشت به میز مذاکره نشان دهد، هنوز دریچه‌ای برای مذاکره وجود دارد.
با این حال، با نزدیک شدن به ماه اکتبر، زمانی که روسیه ریاست شورای امنیت را برعهده می‌گیرد و برخی از مفاد توافق هسته‌ای رسماً منقضی می‌شوند، هفته‌های آینده بسیار مهم به نظر می‌رسند: یا یک پیشرفت دیپلماتیک یا یک رویارویی جدید که می‌تواند فراتر از محدوده تحریم‌ها به یک سناریوی نظامی آشکار تبدیل شود.
وضعیت فعلی نشان‌دهنده تعادل شکننده‌ای بین چماق اروپا و دریچه روسیه، و بین اصرار تهران بر حفاظت از برنامه هسته‌ای خود و تهدید آن برای خروج از نظام بین‌المللی است.
در حالی که اروپایی‌ها تهدید به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌کنند، احتمال میانجیگری روسیه برای به تعویق انداختن انفجار سیاسی و دیپلماتیک همچنان وجود دارد.
با این حال، این سوال همچنان بی‌پاسخ است: آیا غرب موفق می‌شود ایران را از طریق فشار اقتصادی و تهدید به انزوای بین‌المللی به بازگشت به تعهداتش وادار کند، یا ایران تشدید تنش و عقب‌نشینی را انتخاب می‌کند و در را به روی مرحله‌ای خطرناک‌تر از رویارویی با غرب و اسرائیل باز می‌کند؟
