«هشدار جدی»؛ ۷ بیماری که ممکن است از طریق آب منتقل شود

آب مایه حیات نیست، خودِ حیات است اما ممکن است وسیله‌ای برای انتقال باکتری‌ها، انگل‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها باشد که می‌تواند جان صدها میلیون نفر از مردم جهان را به‌خطر بیندازد.

بیماری‌های مرتبط با آب یکی از علل اصلی مرگ و میر جهانی سالانه است. کودکان به ویژه در برابر بیماری‌های ناشی از موجودات زنده در منابع آب آلوده آسیب پذیر هستند.

تغییرات اقلیمی، ناشی از شیوه‌های صنعتی غیرقانونی و مدیریت ناکافی زباله، به شدت بر منابع آب ما تأثیر می‌گذارد. از آنجایی که بدن انسان ۷۰ درصد آب دارد، نوشیدن آب تمیز برای حفظ سلامتی بسیار مهم است. 

بنا بر این، منابع آب آلوده می‌تواند حامل بسیاری از بیماری‌ها باشد که به طور قابل توجهی سلامت انسان را تهدید می‌کند.

بیماری‌های ناشی از آشامیدن آب آلوده بسیار خطرناک هستند و به دلیل بحران آب که سال‌هاست مردم برخی از کشورهای جهان با آن دست به گریبان هستند، در این مطلب قصد داریم تا طبق گزارشی که توسط Live Science منتشر شده است به طور کامل به این موضوع بپردازیم.

• گسترش موارد ابتلا به وبا در جهان به علت کمبود واکسن

این ۷ بیماری عبارتند از:

۱. وبا

ابتلا به بیماری وبا در اثر عفونت باکتری ویبریو کلرا رخ می‌دهد و علائم آن شامل اسهال و استفراغ است و می‌تواند به دلیل کم‌آبی و شوک به سرعت منجر به مرگ شود.

وبا در قرن نوزدهم به دلیل رشد سریع جمعیت و کمبود تصفیه فاضلاب یکی از علل اصلی مرگ و میر در لندن بود. نظریه غالب آن زمان از جمله هوای آلوده که می‌توانست عفونت را منتقل کند، بیماری را به «آلودگی‌ها» نسبت می‌داد.

اما زمانی که دکتر جان اسنو نقشه موارد شیوع بیماری در سال ۱۸۵۴ را بازنگری کرد، نقشه نشان داد که یک عامل مشترک بین بیماران وجود دارد که به طور خاص آب از پمپ خیابان براد در منطقه سوهو بود. داده‌های او مقامات را قانع کرد تا پمپ را ببندند و اسنو در تاریخ به عنوان پیشگام اپیدمیولوژی مدرن جایگاهی پیدا کرد.

اما هنوز هم قربانیان وبا وجود دارند. طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، هر سال بین ۱.۳ میلیون تا ۴ میلیون مورد ابتلا به وبا وجود دارد و بین ۲۱ هزار تا ۱۴۳ هزار مورد به مرگ منجر می‌شود. این بیماری را می‌توان با محلول او آر اس (محلول احیای خوراکی)، که به سادگی آب تمیز، شکر و نمک است، درمان کرد. بنابراین این مرگ‌ها نتیجه نبود گزینه‌های درمانی نیست، بلکه نتیجه عدم دسترسی به درمان در بین اقشار آسیب‌پذیر است. مرگ‌های ناشی از وبا را می‌توان از طریق تصفیه فاضلاب مناسب و دسترسی به آب تمیز پیشگیری کرد.

۲. التهاب مغزی آمیبی اولیه

التهاب مغزی آمیبی اولیه (PAM) یک عفونت نادر اما ترسناک است که به وسیله آمیب «نگلریا فاولری» (Naegleria fowleri) ایجاد می‌شود. این آمیب در دریاچه‌های آب شیرین، رودخانه‌ها و چشمه‌های گرم زندگی می‌کند. آمیب در دمای آب حداقل ۳۰ درجه سانتیگراد تکثیر می‌شود و در دمای ۳۵ تا ۴۵ درجه سانتیگراد به خوبی رشد می‌کند. آمیب به طور معمول به عنوان بخشی از چرخه زندگی خود عفونت ایجاد نمی‌کند؛ تنها زمانی که به زور از طریق بینی به مغز وارد شود، می‌تواند مشکلات ایجاد کند، مانند زمانی که شناگران در آب‌های آلوده به آمیب می‌پرند یا غواصی می‌کنند.

صعوبت انتقال عفونت باعث می‌شود این بیماری نادر باشد؛ طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، به طوری که کمتر از ۱۰ مورد در ایالات متحده هر ساله گزارش می‌شود. اما زمانی که PAM رخ می‌دهد، تقریباً همیشه به مرگ منجر می‌شود. آمیب وارد مغز شده و واکنش التهابی ایجاد می‌کند که منجر به تورم و تخریب بافت‌های مغزی می‌شود. بیش از ۹۷٪ از مبتلایان جان خود را از دست می‌دهند و بازماندگان غالباً با آسیب دائمی به مغز مواجه می‌شوند. پیشگیری از ابتلا به PAM در جلوگیری از ورود آب شیرین به بینی خلاصه می‌شود؛ به این معنا که نباید سر خود را در آب‌های ساکن گرم فرو ببرید، یا باید از بستن بینی در هنگام شنا در رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شیرین اطمینان حاصل کنید.

۳. تب سگ آبی

افرادی که به عفونت تب سگ آبی یا «ژیاردیا» مبتلا می‌شوند، برای هفته‌ها از حالت تهوع، استفراغ و اسهال رنج می‌برند. این بیماری توسط تک‌یاخته‌ای به نام «ژیاردیا لامبلیا» ایجاد می‌شود که به بخش داخلی روده چسبیده و تکثیر می‌شود. ژیاردیا از طریق تبدیل به کیست و خروج از بدن از طریق مدفوع تکثیر می‌شود. این کیست‌ها می‌توانند برای چندین ماه در آب یا خاک زنده بمانند. عفونت معمولاً زمانی منتقل می‌شود که افراد آب آلوده بنوشند، اگرچه ژیاردیا می‌تواند به صورت مستقیم از فرد به فرد یا از طریق غذای آلوده نیز منتقل شود.

طبق گفته کلینیک مایو، بدن اغلب می‌تواند این انگل‌ها را به خودی خود دفع کند، اما گاهی اوقات برای درمان افراد مبتلا به بیماری‌های طولانی‌مدت از داروهای ضدانگلی و آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود. برای پیشگیری از ابتلا به تب سگ آبی، باید از نوشیدن هر نوع آب تصفیه‌نشده خودداری کنید.

۴. آمیب شُکَمبی

آمیب شُکَمبی در تمام آب‌های شیرین و دریاها یافت می‌شود. در بیشتر موارد، باعث عفونت چشمی به نام کراتیت آکانتاموبا (Acanthamoeba) می‌شود که قابل درمان است. اما گاهی اوقات عفونت می‌تواند به پوست یا سایر بافت‌ها گسترش یابد. اگر عفونت به مغز یا نخاع برسد، به عنوان التهاب مغزی گرانولوماتوز آمیبی (GAE) شناخته می‌شود، که در بسیاری از موارد منجر به مرگ می‌شود. هیچ دستورالعمل مشخصی برای جلوگیری از ابتلا به GAE وجود ندارد، اما باید توجه داشت که مواردی با شستشوی بینی برای سینوزیت با آب غیر استریل یا تقطیر شده مرتبط بوده است. در همه این موارد، بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیفی بودند.

۵. تب حصبه

تب حصبه یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های منتقله از آب است که به گفته سازمان جهانی بهداشت سالانه باعث مرگ حدود ۱۱۰ هزار نفر می‌شود. این بیماری توسط باکتری سالمونلا تیفی ایجاد می‌شود که باعث تب، درد شکم و علائم گوارشی مانند اسهال و یبوست می‌شود. در حالی که بیماری با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است، برخی از سویه‌ها به آنتی‌بیوتیک مقاوم هستند که درمان را پیچیده و پرهزینه می‌کند. به گفته سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱٪ تا ۴٪ از مبتلایان بدون علائم هستند اما همچنان باکتری را در ادرار و مدفوع خود دفع می‌کنند که به انتشار خاموش بیماری کمک می‌کند.

واکسن‌هایی علیه تب حصبه وجود دارد که برای ساکنان مناطق آلوده به تب حصبه و مسافران به این مناطق توصیه می‌شود. باید از نوشیدن آب بطری‌شده یا آب تصفیه‌شده از منابع بهداشتی اطمینان حاصل کرد. همچنین سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند از نوشیدن شیر خام خودداری کنید. حتی در کشورهای پیشرفته، شیر غیرپاستوریزه می‌تواند حاوی باکتری سالمونلا تیفی و سایر باکتری‌های مضر باشد.

۶. التهاب فاشیای نکروزان

عفونت التهاب فاشیای نکروزان که به گوشت‌خواری انسان معروف است، هنگام غوطه‌ور شدن در دریاچه یا دریا رخ می‌دهد. التهاب فاشیای نکروزان مجموعه‌ای از عفونت‌هاست که توسط مجموعه‌ای متنوع از باکتری‌ها که به بافت‌های نرم حمله می‌کنند، ایجاد می‌شود.

این عفونت‌ها می‌توانند در هر زمانی که پوست دچار پارگی می‌شود، مانند پس از جراحی، رخ دهند. اغلب عامل آن باکتری استافیلوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس است، اما سایر باکتری‌ها نیز می‌توانند به گوشت‌خوار تبدیل شوند. در آب شیرین، باکتری‌های جنس آئرو موناس می‌توانند عفونت‌های گوشت‌خواری ایجاد کنند، و در آب دریا، باکتری «ویبریو وولنیفیکوس» یک عامل شایع است.

به گفته دانشکده پزشکی دانشگاه ایندیانا، اکثر افرادی که به التهاب فاشیای نکروزان مبتلا می‌شوند، به دلیل شرایطی مانند دیابت دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد با زخم باز از ورود به آب‌های آزاد خودداری کنند، به ویژه اگر دارای شرایطی هستند که پاسخ ایمنی بدنشان را تضعیف می‌کند.

۷. بیماری کرم گینه

عفونت انگلی وحشتناکی می‌تواند توسط کرم «دراکونکولوس مدیننسیس» ایجاد شود. این بیماری عمدتاً بر کشورهای آنگولا، چاد، اتیوپی، مالی و سودان تأثیر می‌گذارد و در مناطق روستایی شایع است که منبع آب آشامیدنی می‌تواند از برکه‌ها یا منابع دیگر آب راکد باشد.

کرم انگلی لاروهای خود را در آب آزاد می‌کند، جایی که توسط سخت‌پوستان بسیار کوچک مصرف می‌شوند. اگر فردی به طور تصادفی برخی از این سخت‌پوستان را از طریق آب آشامیدنی ببلعد، کرم در داخل بدن انسان تکامل می‌یابد. بعد از حدود یک سال، تاولی بر روی پوست ظاهر می‌شود و کرم ماده بالغ، که طول آن می‌تواند به یک متر برسد، به آرامی و با درد خارج می‌شود. زخم عمیقی که کرم ایجاد می‌کند به راحتی می‌تواند عفونی شود.

کارشناسان توصیه می‌کنند از نوشیدن آب تصفیه‌نشده در کشورهایی که کرم گینه شایع است (بیشتر در آفریقای جنوب صحرای کبیر) خودداری کنید. خبر خوب این است که بیماری کرم گینه به لطف بیش از ۴۰ سال تلاش بین‌المللی برای بهبود بهداشت آب و درمان بیماری کرم گینه، در آستانه ریشه‌کنی قرار دارد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، در اواسط دهه ۱۹۸۰ تقریباً ۳.۵ میلیون مورد انسانی در ۲۰ کشور وجود داشت، اما در سال ۲۰۲۳، طبق گزارش مرکز کارتر، فقط ۱۴ مورد باقی مانده است.