سال ۲۰۲۳ پر از اکتشافات باستان‌شناسی در خاورمیانه بود؛ برجسته‌ترین آنها چه بودند؟
باستان شناسان هر سال، ما را با مجموعه جدیدی از اکتشافات هیجان‌انگیز شگفت زده می‌کنند که تصویری از زندگی هزاران سال پیش را به ما ارائه می‌دهد.
با نزدیک شدن به سال جدید، در این مطلب به برجسته‌ترین اکتشافات باستان شناسی در خاورمیانه و شمال آفریقا در طول سال ۲۰۲۳ اشاره می‌کنیم:
ایران:
در ژوئن ماه، کاوش در «تپه کهنه صوفیان» به شناسایی محوطه‌ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران منجر شد.
باستان‌شناسان بر این نظرند، این کشف به دانسته‌های ایران از فرهنگ هزاره پنجم قبل از میلاد، حدود ۷۰۰۰ سال پیش بیفزاید.
در اکتبر ماه، باستان‌شناسان ۲۳۰ مترمربع از بقایای معماری پیش از تاریخ و تدفینی مربوط به دورۀ ساسانی را در قدیمی‌ترین محوطه شناسایی‌شده در نزدیکی سد «چپرآباد» کشف کردند.
تپه باستانی چپرآباد در حدود ۸ کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اشنویه استان آذربایجان‌غربی و در بخش نالوس واقع شده است. کاوش‌های نجات‌بخشی این محوطه پیش از آبگیری سد چپرآباد آغاز شد. سد از اوایل شهریورماه ۱۴۰۲ آبگیری شده و به گفته باستان‌شناسان، سطح آب دامنه‌های شمالی و شرقی محوطه را در برگرفته است. با این وجود گفته شده نزدیک‌ترین محوطۀ باستانی به ساختگاه سد چپرآباد و فاصلۀ آن تا تاج سد حدود ۵۰۰ متر است.
تپه چپرآباد در برنامه بررسی و شناسایی به نام تپه گَرگَرو با کد اختصاری CHD۰۳ نام‌گذاری شد، ولی بر اساس اسناد میراث فرهنگی استان آذربایجان‌غربی و گفتۀ اهالی منطقه به نام تپۀ چپرآباد معروف است. این محوطه را یکی از قدیمی‌ترین محوطه‌های شناسایی‌شده در حوضۀ آبگیر سد چپرآباد (نیمۀ دوم هزارۀ پنجم قبل از میلاد) می‌دانند.
مصر
یافته‌های باستان‌شناسی مختلفی از مصر امسال کشف شد، ازجمله: بقایای نهنگ‌های اولیه، مجسمه بودا و یک کشتی غرق‌شده که قدمت آن به قرن سوم قبل از میلاد برمی‌گردد.
شاید مهم‌ترین آنها کشف دو کارگاه بزرگ مومیایی سازی در منطقه آثار باستانی سقاره در استان جیزه در جنوب غربی قاهره در مه ماه باشد.
قدمت این دو کارگاه بزرگ مومیایی کردن به سی‌امین دودمان مصر باستان (۳۸۰ تا ۳۴۳ پیش از میلاد) و دوره «بطلمیوسی» (۳۰۵ تا ۳۰ پیش از میلاد) بازمی‌گردد.
شهر اقصر نیز در این سال به دلیل کشف اولین شهر مسکونی که قدمت آن به دوران رومیان بازمی‌گردد، برجسته شد.
بر اساس آنچه وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر در ماه ژانویه در فیس بوک گزارش داد، این کشف باستان شناسی در منطقه «بیت یسی اندروز» در محوطه معبد اقصر پیدا شد.
در همان ماه، با کشف چندین مقبره باستان شناسی در قبرستان سقاره، در استان جیزه، مقام‌های باستان‌شناسی مصر از اکتشافات باستان شناسی مهمی از جمله مومیایی پوشیده شده با ورق طلا با قدمت ۴۳۰۰ سال رونمایی کردند.
عربستان سعودی
نجران به دلیل موقعیت و فضای مناسب آن، منطقه مهمی در مسیر تجاری باستانی محسوب می‌شد.
در فوریه ۲۰۲۳، پادشاهی سعودی از کشف مجسمه برنزی گاو نر به همراه تعدادی آثار باستانی دیگر در منطقه الاخدود در نجران خبر داد.
معروف است که سر گاو نر در دوران پیش از اسلام در میان پادشاهی‌های جنوب شبه‌جزیره عربستان رایج بوده است، زیرا نمادی از قدرت و باروری بوده است.
امارات
در مارس ماه، باستان شناسان همچنین از کشف قدیمی‌ترین شهر غواصی مروارید در خلیج عربی خبر دادند.
این شهر که در اواخر قرن ششم تا اواسط قرن هشتم پس از میلاد شکوفا شده، در نزدیکی صومعه باستانی مسیحیان (دیر السینیه) قرار دارد که سال گذشته کشف شد.
شیخ ماجد بن سعود بن راشد الملا، رئیس اداره گردشگری و باستان‌شناسی ام‌القوین، گفت که این کشف برای تاریخ ام‌القوین، امارات متحده عربی و خلیج عربی اهمیت زیادی دارد، زیرا شکار مروارید یک بخش و منبع ضروری معیشت و جزیی از میراث کشور برای بیش از هفت هزار سال است.
شهر صید مروارید کشف شده در جزیره السینیه ۱۲ هکتار وسعت دارد و در نتیجه کشف آن در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی سازماندهی شده در سال ۲۰۲۳ فصل حفاری متمایز شده است.
این شهر یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های شهری باقی‌مانده تاکنون در امارات است که می‌توان آن را با رونق شهر جلفار در راس‌الخیمه در زمان قرون وسطی مقایسه کرد.
قدس و نوار غزه
در ماه فوریه، باستان‌شناسان فلسطینی در محوطه یک گورستان مربوط به دوره رومی، تابوتی سربی را یافتند که احتمالا متعلق به یک شخصیت برجسته است.
این گورستان در امتداد ساحل شمالی نوار غزه و در فاصله ۵۰۰ متری از دریا واقع شده است.
در ماه مه، باستان شناسان در قدس دو توالت باستانی را کشف کردند که قدمت آنها به ۲۵۰۰ سال قبل می‌رسد. دانشمندان خاطرنشان کردند که کاربران هر دو توالت از درد شدید روده رنج می‌بردند.
سلطان‌نشین عُمان
در ژانویه طی کاوش‌های باستان شناسی عمان یک شهرک با قدمت ۵۰۰۰ سال کشف شد.
این شهرک که در منطقه باستانی الغریین در استان شمالی الشرقیه قرار دارد، یکی از اولین سکونتگاه‌هایی به حساب می‌آید که نشان‌دهنده سازماندهی و برنامه‌ریزی منحصربه‌فردی است که منطقه تا قبل از عصر برنز شاهد آن نبوده است.
به علاوه، برج‌های متعلق به عصر برنز و گورستان‌های طبقه‌ای نیز که قدمت‌شان به عصر حفیت بازمی‌گردد، در این سایت باستانی کشف شدند.
این اکتشافات باستانی نشان می‌دهد که ساکنان این مکان، کشاورزی اولیه، دامپروری، ذوب مس و مبادله با جوامع ساحلی را علاوه بر تجارت خارجی، انجام می‌دادند.
