ایران| امید به گشایش دیپلماتیک با غرب در دوران پزشکیان

مقامات و کارشناسان فعلی و سابق به نیویورک تایمز می‌گویند با انتخاب مسعود پزشکیان نماینده اصلاح‌طلبان به عنوان رئیس‌جمهور ایران، فرصتی برای تهران فراهم شده تا سیاست خارجی خود را با گشایش دیپلماتیک جدید نرم کند.

پزشکیان، جراح قلب، نماینده مجلس و وزیر سابق بهداشت، تجربه کمی در سیاست خارجی دارد، اما متعهد شده که طرفداران، دیپلمات‌های ایران را برای مدیریت برنامه‌های خارجی خود توانمند کند و امیدها را برای روابط گرم‌تر با غرب افزایش دهد.

دنیس راس، که به عنوان دستیار ویژه باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده کار می‌کرد، گفت که پزشکیان نماینده‌ای با موضع واقع‌بینانه‌تر است و کمتر تقابلی نسبت به بیرون و داخل دارد.

با این حال، راس خاطرنشان کرد که رهبر ایران، علی خامنه‌ای، کار زیادی برای محدود کردن برنامه بین‌المللی پزشکیان انجام خواهد داد. اختیارات رئیس جمهور در ایران محدود است، زیرا مسئولیت اصلی اداره کشور بر‌عهده رهبر است که رئیس دولت محسوب می‌شود.

راس در مورد رئیس‌جمهور می‌گوید در ایران دولت تنها مسئول اجرای خطوط کلان سیاسی تعیین‌شده توسط مقام معظم رهبری است.

پزشکیان ۶۹ ساله اصلاح‌طلب در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در برابر سعید جلیلی، نامزد اصولگرایان، پیروز شد.

بر اساس آنچه رسانه‌های رسمی روز یکشنبه گزارش دادند، رئیس‌جمهور منتخب در اوایل مردادماه در برابر مجلس شورا سوگند یاد می‌کند تا نهمین رئیس جمهور جمهوری اسلامی شود.

این انتخابات برای انتخاب جانشین ابراهیم رئیسی که در سانحه بالگرد در ۲۹ اردیبهشت کشته شد، در بحبوحه نارضایتی مردمی به ویژه نارضایتی‌های ناشی از وخامت اوضاع اقتصادی که از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نشأت می‌گیرند، برگزار شد.

• کدام وزرای کابینه پزشکیان با نظر خامنه‌ای انتخاب می‌شوند؟

بر اساس گزارش نیویورک، سپاه پاسداران بر تمامی امور نظامی ایران نظارت دارد، این سازمان مسلح با خامنه‌ای متحد نزدیک است و آن‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند چه زمانی و چگونه از نیروی نظامی مستقیم استفاده کنند یا بار نیروهای نیابتی خود را در عراق، لبنان، سوریه و یمن آزاد کنند.

دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند که سیاست‌های خارجی ایران در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای سختگیرانه شده و این روند ممکن است در دوره پزشکیان نیز ادامه یابد.

این شامل تحکیم ائتلاف‌ها با دیگر دولت‌های مستبد می‌شود، همانطور که ایران با مسلح کردن روسیه به پهپادها و موشک‌ها برای حمله به اوکراین انجام داد و به‌رغم آشفتگی داخلی و اقتصاد آشفته‌اش، خود را به عنوان قدرتی در خاورمیانه و غرب نشان داد.

ری تاکی، کارشناس مسائل ایران در این شورا در اینباره می‌نویسد: «محور مقاومت ایران به چنان موفقیت چشمگیری دست یافته که به سختی می‌توان فهمید که چرا کسی به دنبال برهم‌زدن سیاستی است که به تهران اجازه می‌دهد تا قدرت خود را در روابط خارجی با درجاتی از مجازات به نمایش بگذارد.

در دوره پزشکیان، علی واعظ، مدیر امور ایران در گروه بحران بین‌الملل، با اشاره به امکان ارتباط با کشورهای غربی در خصوص برنامه هسته‌ای و تحریم‌ها، گفت: معتقدم احتمال دستیابی به یک پیشرفت دیپلماتیک بر روی کشور افزایش خواهد یافت. 

پزشکیان گفت مصمم به توسعه سیاست مشارکت بین‌المللی است و از تسهیل روابط با غرب با هدف پایان‌دادن به تحریم‌ها حمایت می‌کند.

او همچنین گفت که می‌خواهد تعامل با اکثر دولت‌های دیگر در سراسر جهان به جز اسرائیل را تقویت کند، اما نسبت به اتکای بیش از حد به اتحاد با روسیه و چین هشدار داد.

فایز گفت که پزشکیان هیچ پیشنهاد مشخصی در زمینه سیاست خارجی ارائه نکرده و نسبت به عدم تجربه بین‌المللی خود نسبتاً صریح است.

اما مشاور ارشد سیاست خارجی ستاد انتخاباتی او محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق که در سال ۲۰۱۵ منجی توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی بود، یک دیپلمات باهوش انگلیسی زبان است که تجربه زندگی در ایالات متحده را نیز دارد.

ظریف روز شنبه در پستی در پلتفرم «ایکس» دریافت دستورات رهبری مبنی بر حمایت از پزشکیان در انتخابات را تکذیب کرد. وی گفت که هیچ ملاقاتی با رهبری نداشته‌ام و هیچ پیامی از ایشان دریافت نکرده‌ام.

کاترین اشتون، دیپلمات انگلیسی که به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هنگام دستیابی به توافق موقت در سال ۲۰۱۳ بر مذاکرات هسته‌ای نظارت داشت، با نامزد بازنده انتخابات سعید جلیلی که در آن زمان مذاکره‌کننده بود و ظریف در مذاکرات از نزدیک همکاری داشت.

او گفت که جلیلی به نظر می‌رسد بیشتر علاقمند به «ادامه مذاکرات در عین حصول اطمینان از عدم پیشرفت یا نتیجه واقعی» است.

اشتون افزود: از سوی دیگر ظریف درک بسیار بیشتری از آمریکا و اروپا دارد و عزم خود را برای تضمین آینده ایران در منطقه جذب کرده است.

مبادله زندانیان سال گذشته بین واشنگتن و تهران امیدها را برای همکاری دیپلماتیک بیشتر افزایش داد، همانطور که مذاکرات غیرمستقیم در مورد برنامه هسته‌ای نیز انجام شد.

اما ایران اکنون بر این تمرکز دارد که در صورت انتخاب مجدد دونالد ترامپ در نوامبر پس از خروج از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های شدید علیه این کشور، چگونه با او برخورد خواهد کرد یا خیر.

راس گفت که رئیس‌جمهور جدید ایران در تنظیم توازن بین «عمل‌گرایی یا پایبندی به معیارهای ایدئولوژیک تعیین‌شده از سوی رهبر انقلاب» در تصمیم‌گیری‌های دولتی فضا خواهد داشت.