از اسنپ‌بک چه می‌دانیم؟
اکتبر ۲۰۲۵ موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ و لغو کامل قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران است. در حالی که سه کشور اروپایی عضو برجام در آخرین اقدام خود بار دیگر تهران را به استفاده از اسنپ‌بک تهدید کردند؛ اما اسنپ‌بک چیست؟
اکتبر ۲۰۲۵ موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ و لغو کامل قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران است. این در حالی است که متعاقب خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، در روند اجرای کامل این توافق خلل ایجاد شد و به همین دلیل نیز از همان مقطع و به ویژه پس از آغاز روند کاهش تعهدات برجامی ایران از سال ۲۰۱۹، ابهاماتی در خصوص این تاریخ ۱۰ ساله ایجاد شده بود.
تهران دیگر عملا در پاسخ به عدم اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل، به مفاد توافق پایبند نبود و این وضعیت دوجانبه، اهداف توافق را که همان ایجاد اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای ایران در طول ده سال در ازای رفع دائمی تحریم‌های هسته‌ای ایران بود، دور از دسترس می‌نمود.
در جریان مذاکرات احیای برجام که از زمستان ۱۳۹۹ آغاز و عملا در تابستان ۱۴۰۱ با بن‌بست مواجه شد، طرفین به راه‌حلی نسبی برای تمدید این تاریخ به منظور رفع دغدغه‌ها و به نوعی احیای برجام دست یافته بودند که این توافق‌ها هیچ‌گاه به اجرا نرسید.
سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس، آذرماه سال قبل و در جریان برگزاری نشست دوره‌ای ۶ ماهه شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱، بار دیگر نسبت به فعال‌سازی سازوکار «اسنپ‌بک» موسوم به مکانیسم ماشه به ایران هشدار دادند.
در بیانیه اعضای اروپایی برجام آمده بود: «ما آمادگی داریم که در صورت لزوم از تمامی ابزارهای دیپلماتیک شامل اسنپ‌بک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی استفاده کنیم.»
مسیر اجرای اسنپ‌بک از طریق مکانیزم حل اختلاف مندرج در برجام است. اگر عضوی از اعضای این توافق به این نتیجه برسد که عضو دیگری از توافق به تعهداتش ذیل برجام پایبند نیست، می‌تواند این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام مطرح کند. سپس اگر بعد از ۳۵ روز این موضوع در کمیسیون مشترک برجام حل نشد، مسئله به شورای امنیت ارجاع خواهد شد.
اکنون بار دیگر و در بحبوحه مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص مسائل هسته‌ای سه کشور اروپایی عضو ۵+۱ ایران را با تهدید به اسنپ‌بک تحت فشار قرار داده‌اند.
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه در گفتگوی ویژه خبری گفت: «اروپایی‌ها باید ثابت کنند که مذاکره‌کنندگان قابل اعتمادی هستند. به‌هیچ‌عنوان تحت فشارِ مکانیزم ماشه به اروپایی‌ها امتیازی نخواهیم داد.
بقایی صراحتا اعلام کرد اروپا نتوانست پس از خروج امریکا از برجام وظایفش را انجام دهد. ارجاع موضوع به شورای امنیت نیازی به این همه بهانه جویی ندارد. به‌هیچ‌عنوان تحت فشارِ مکانیزم ماشه به اروپایی‌ها امتیازی نخواهیم داد. آژانس برای سه کشور اروپا و آمریکا بهانه سازی کرده است.
وی افزود: مکانیزم ماشه مثل شمشیر دولبه است و تبعات جدی برای اروپایی‌ها و منظومۀ معاهدۀ عدم اشاعه خواهد داشت. در صورتی که قطعنامه علیه ما صادر شود اقدامات مقتضی خواهیم داشت که در زمان خود اعلام می‌شود. اگر اسنپ‌بک فعال شود (بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل) گزینه ما خروج از NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) است.»
عراقچی وزیر امور خارجه ایران نیز در پیامی که در حساب ایکس خود منتشر کرد گفت: سه کشور اروپایی هفت سال فرصت داشتند تا تعهدات خود در برجام را اجرا کنند. آن‌ها کاملاً شکست خورده‌اند، چه با برنامه‌ریزی و چه با بی‌کفایتی.
به جای ابراز پشیمانی یا تمایل به تسهیل دیپلماسی، سه کشور اروپایی امروز با این درخواست پوچ که ایران باید به دلیل اعمال حق خود تحت برجام برای پاسخ به عدم اجرای تعهدات توسط همتایان خود مجازات شود، در حال ترویج تقابل هستند.
همانطور که هشدار داده‌ام: یک اشتباه استراتژیک بزرگ دیگر از سوی سه کشور اروپایی، ایران را مجبور به واکنش شدید خواهد کرد. سرزنش صرفاً و کاملاً متوجه بازیگران بدخواهی خواهد بود که اعتبار خود را از بین می‌برند.
