موی دم‌اسبی؛ ابزار زنان ایرانی برای به چالش کشیدن حجاب اجباری
از زمان آغاز اعتراضات مردمی که از شهریورماه و به دنبال کشته شدن مهسا امینی ایران را در بر گرفته است، مقاومت زنان در برابر قانون حجاب اجباری که در سراسر ایران به آنها تحمیل شده شدت پیدا کرده است.
به نوشته روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، بسیاری از زنان ایرانی در زیر پا گذاشتن محدودیت‌های حجاب اجباری جرأت بیشتری پیدا کرده‌اند، تا جایی که با افتخار و جسارت، موهای خود را بیرون می‌ریزند و وارد اماکن عمومی می‌شوند.
عکس‌ها و فیلم‌هایی که این روزنامه منتشر کرده، زنان و دخترانی را نشان می‌دهد که در کوچه و خیابان، در مدارس و دانشگاه‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی، یا موهایشان را نپوشانده‌اند و یا آن را به شکل «دم اسبی» بیرون گذاشته‌اند.
اگرچه این نافرمانی‌های مدنی در مناطق سنتی‌تر آنقدرها رواج ندارد، اما به وفور در شهرها و شهرستان‌های مختلف دیده می‌شود.
قانون حجاب ایران که در فروردین 1362 وضع شد، زنان و دختران بالای 9 سال را موظف به پوشاندن موها و پوشیدن لباس‌های گشاد می‌کند، اما از زمان کشته شدن مهسا امینی (22 ساله) در بازداشت گشت ارشاد، بسیاری از زنان و دختران تصمیم گرفته‌اند از این قانون سرپیچی کنند.
کیمیا، 23 ساله که خواست تنها از نام کوچکش استفاده کند، می‌گوید: «من ماه‌هاست که روسری نپوشیده‌ام، بنابراین دیگر حتی آن را با خودم حمل نمی‌کنم. موهای خود را حتی در کلاس‌هایی که توسط اساتید مرد تدریس می‌شود، بیرون می‌گذارم.»
تعهدی از روی ترس
در عین حال، بسیاری از زنان در انظار عمومی، به ویژه در شهرهای محافظه‌کار، به انتخاب خودشان یا از روی ترس، به قانون پایبند مانده‌اند. فیلم‌هایی که از بازار تهران منتشر شده است، اکثر زنان را با حجاب کامل نشان می‌دهد.
اما ویدئوهای مربوط به پارک‌ها، کافه‌ها، رستوران‌ها و مراکز خرید - مکان‌هایی که زنان جوان در آن حضور دارند - زنان بیشتری بدون حجاب دیده می‌شوند. بسیاری از ستارگان هنر و ورزش نیز از پوشیدن حجاب در ایران و در جشنواره‌ها و مسابقات خارجی خودداری کرده‌اند.
رژیم ایران مدت‌هاست که قانون حجاب را به عنوان نماد موفقیت خود در ایجاد جمهوری اسلامی تبلیغ می‌کند، اما اجرای آن بسته به اینکه کدام جناح سیاسی در قدرت باشد، متفاوت بوده است.
دوران تندروها
پس از انتخاب ابراهیم رئیسی در سال 2021 به عنوان رئیس جمهور ایران، قوانین سختگیرانه و وحشیانه‌ای اعمال شد که خشم زنان ایرانی را برانگیخت و بسیاری از آنها توسط پلیس امنیت اخلاقی جریمه، ضرب و شتم و یا دستگیر شدند.
فعالان حقوق زنان می گویند که سرپیچی زنان از قانون حجاب اجباری چنان گسترده است که مقامات نمی‌توانند آن را مهار کنند.
فاطمه شمس، استاد ادبیات فارسی در دانشگاه پنسیلوانیا و از فعالان حقوق زنان، معتقد است که ماهیت و قلب این جنبش، کار انقلابی این زنان است که می‌خواستند روسری خود را به سلاحی علیه دیکتاتوری مذهبی تبدیل کنند.
او خاطرنشان می کند زنانی که حجاب را کنار گذاشته‌اند مصمم هستند هر کاری را که دوست دارند انجام دهند، اما حجاب داوطلبانه را ترجیح می‌دهند و همچنین بر احترام خود به حق زنان برای انتخاب حجاب تاکید می‌کنند.
لیلا، 51 ساله که در تهران زندگی می‌کند، می‌گوید که او و دختر نوجوانش در مکان‌های عمومی لباس‌های پوشیده می‌پوشند و وقتی به خارج از کشور می‌روند، لباس، دامن، شلوار جین و کت می‌پوشند.
او در گفت‌وگوی تلفنی گفت: اخیراً مجبور به مسافرت شدم و در فرودگاه خیلی به حجاب فکر کردم، زیرا نیروهای امنیتی زیادی در آنجا حضور داشتند، اما تصمیم گرفتم بی‌حجاب جلو بروم. با این حال وقتی دیدم بیشتر زنان هم حجاب را رها کرده بودند، بسیار تعجب کردم. در نهایت همه از گیت رد شدیم.
