گزارش تحلیلی | چرا سقوط ارزش ریال همچنان ادامه دارد؟
آمارها نشان می‌دهد ریال ایران در کمتر از سه ماه گذشته بیش از ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست داده و این امر نگرانی‌ها از افزایش تورم در آینده را تشدید کرده است. اما علت این سقوط مداوم چیست؟
سقوط ارزش ریال در روزهای اخیر به خاطر حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق و حمله جیش‌العدل به مواضع سپاه در سیستان و بلوچستان سرعت گرفته و هر دلار به حدود ۶۵۰ هزار ریال رسیده است.
کاظم دلخوش اباتری، نایب‌رییس کمیسیون امور داخلی مجلس ایران، روز یکشنبه اعلام کرد: «مسلم است با این روشی که بانک مرکزی در پیش گرفته باید انتظار داشت که قیمت ارز و سکه بالاتر از این هم برود.»
دالغا خاتین اوغلو، کارشناس مسائل انرژی ایران، در گزارشی تحلیلی به بررسی دلایل این سقوط پی‌در‌پی نرخ ارز پرداخته است. به گفته وی، علی‌رغم افزایش قابل‌توجه حجم صادرات نفت ایران، آمارهای رسمی حاکی از کاهش رشد درآمدهای ارزی این کشور است.
بر اساس آمار شرکت تحلیلی کپلر، ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۳ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر کرده که نشان‌دهنده رشد ۴۸ درصدی نسبت به سال گذشته است. همچنین پیش‌بینی می‌شود این میزان صادرات در ماه‌های آینده به بیش از ۱.۳۹ میلیون بشکه در روز برسد.
اما آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد درآمد صادرات نفت طی ۱۱ ماه گذشته تنها ۷.۸ درصد افزایش داشته و به ۳۲.۵۹ میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که قیمت نفت در بازارهای جهانی در همین بازه زمانی تنها ۱۷ درصد کاهش یافته است.
به نظر می‌رسد ایران همچنان نفت خود را با تخفیف‌های بیشتری به چین می‌فروشد. همچنین آمارها نشان می‌دهد درآمدهای صادرات غیرنفتی کاهش و واردات افزایش یافته، به‌طوری که تراز تجاری خارجی کشور کسری پیدا کرده است.
به نظر می‌رسد عواملی مانند اختلال در فعالیت کشتی‌های ایرانی در بنادر چین به دلیل تحریم‌ها، افزایش واردات انرژی (گاز، بنزین و برق) و همچنین خروج حجم قابل‌توجهی از سرمایه از کشور نیز در کاهش درآمدهای ارزی ایران نقش داشته باشند.
از سوی دیگر، تراز تجاری ایران با اکثر شرکای اصلی به جز چین و عراق منفی است و این کشور برای پوشش این کسری به ارزهای قوی مانند دلار و یورو نیاز دارد. اما تحریم‌های آمریکا علیه بانک‌های عراقی مرتبط با قاچاق دلار به ایران، این کشور را در شرایط بسیار دشواری قرار داده است.
در مجموع، به نظر می‌رسد کاهش درآمدهای ارزی ناشی از صادرات، افزایش واردات، خروج سرمایه و محدودیت‌های تحریمی در دسترسی به ارزهای پرمبادله، از عمده‌ترین عوامل تضعیف ارزش ریال در ماه‌های اخیر باشد.
این روند می‌تواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی برای ایران به همراه داشته باشد، به ویژه اینکه سایه جنگ با اسرائیل نیز به بی‌ثباتی هر چه بیشتر اقتصاد در این کشور دامن زده است.
