توسعه انرژی خورشیدی، ناجی برق ایران یا باعث تشدید نگرانی‌ها؟
نزدیک شدن به فصل تابستان و افزایش مصرف برق در ایران، نگرانی‌ها را از تشدید خاموشی و قطعی برق به‌ویژه در بین فعالان صنعتی بیشتر کرده، بطوریکه دولت برای حل این معضل در پی توسعه نیروگاه‌های خورشیدی است.
مهدی بستانچی، رئیس شورای هماهنگی شهرک‌های صنعتی، هفته گذشته اعلام کرد که تاکنون اطلاعات دقیقی درباره برنامه قطع برق این شهرک‌ها ارائه نشده و تنها یک پیامک مبنی بر اجرای تدریجی خاموشی‌ها دریافت کرده‌اند.
طبق شنیده‌ها، قرار است این خاموشی‌ها در مرحله نخست یک روز در هفته اجرا شود و سپس به دو یا حتی سه روز افزایش یابد.
در این میان، طی ماه‌های اخیر، مقامات دولت دکتر پزشکیان برای مقابله با ناترازی برق و کاهش خاموشی‌ها، بر لزوم افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، خصوصاً برق خورشیدی، تأکید کرده‌اند.
دولت چهاردهم دستیابی به ظرفیت ۳۰ هزار مگاوات در بخش نیروگاه‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، را از اهداف اصلی خود قرار داده اما با وجود ظرفیت بالای ایران در این حوزه، روند فعلی نشان می‌دهد که تا پایان امسال حداکثر ۳ تا ۴ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر افزوده خواهد شد.
برای تحقق این هدف، حدود ۸.۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی نیاز است. در این راستا، دولت با تدوین جدول زمان‌بندی برای احداث نیروگاه‌ها، صدور مجوز سریع، اختصاص زمین و راه‌اندازی کنسرسیومی برای تأمین تجهیزات باکیفیت، تلاش دارد محیطی جذاب برای سرمایه‌گذاری فراهم کند.
در چهارمین نشست خبری ستاد اکسپوی اتاق ایران اعلام شد که ایران ظرفیت بالقوه‌ای برای توسعه ۶۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر دارد.
در اسفندماه گذشته، مسعود پزشکیان با استناد به ارزیابی‌های کارشناسان انرژی اعلام کرد که تیمی متشکل از نمایندگان بخش خصوصی، دولت، صندوق توسعه ملی، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه، قیمت‌گذاری پنل‌های خورشیدی را دنبال کرده‌اند.
بر اساس این بررسی‌ها، قیمت هر کیلووات پنل خورشیدی ۱۶۵ دلار تعیین شده و با احتساب هزینه نصب، مجموع هزینه به ازای هر کیلووات به ۲۵۶ دلار می‌رسد. وی افزود: در صورت اجرای طرحی برای وارد کردن ۱۰ هزار مگاوات برق خورشیدی به شبکه، هزینه کل این پروژه حدود ۲.۵ میلیارد دلار خواهد بود.
هرچند مسعود پزشکیان بر توسعه نیروگاه‌های خورشیدی به‌عنوان جایگزینی مقرون‌به‌صرفه برای سوخت‌های فسیلی، اشاره کرده، برخی گزارش‌ها از نگرانی درخصوص ایجاد رانت در این حوزه حکایت دارند.
یورونیوز با اشاره به ناکامی دولت‌های پیشین ایران در تحقق اهداف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، به نقل از دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس انرژی مستقر در جمهوری آذربایجان، یادآور شد که ایران طبق تعهدات خود ذیل توافق اقلیمی پاریس از سال ۲۰۱۵ تاکنون باید حداقل ۱۲ هزار مگاوات برق از منابع تجدیدپذیر تولید می‌کرد، اما تنها حدود یک‌دهم این هدف محقق شده است.
به گفته خاتین‌اوغلو، توان بالقوه ایران برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا ۶۰ هزار مگاوات قطعی است و باتوجه به اینکه بیش از ۳۰۰ روز از سال هوا آفتابیست و مناطق بادخیز و سواحلی که ایران در اختیار دارد پتانسیل بالایی را برای تولید انرژی بادی و خورشیدی برایش فراهم می‌کند، حتی امکان تولید ده‌برابر این مقدار نیز وجود دارد، مشروط بر اینکه دولت این موضوع را در اولویت قرار دهد.
برای تحقق هدف ۶۰ هزار مگاوات، به سرمایه‌گذاری ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلاری نیاز است. خاتین‌اوغلو همچنین معتقد است که ناتوانی دولت در تأمین سوخت نیروگاه‌های حرارتی، بیش از پیش ضرورت توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی را برجسته کرده است.
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران با موانع ساختاری، ضعف در سیاست‌گذاری، و چالش‌های سرمایه‌گذاری مواجه است که تحقق اهداف دولت را در این حوزه با دشواری جدی روبه‌رو کرده است.
با وجود پتانسیل بالای کشور در تولید انرژی خورشیدی و بادی، مشکلاتی چون تحریم‌های بین‌المللی، نبود تضمین بازگشت سرمایه و فضای نامساعد کسب‌وکار مانع از مشارکت مؤثر سرمایه‌گذاران شده‌اند.
علاوه بر این، بروکراسی پیچیده در فرآیندهایی مانند ثبت سفارش تجهیزات، تخصیص زمین، و اتصال به شبکه برق، سرعت پیشرفت پروژه‌ها را کاهش داده است.
در شرایطی که بسیاری از کشورها پس از معاهده پاریس با درک ریسک‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و ریسک‌های قانونی، در حال کاهش وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر هستند، ایران هنوز فاقد یک راهبرد منسجم و عملی در این زمینه است.
