زلزله افغانستان: ۵ دلیل پشت پرده تخریب گسترده با وجود قدرت متوسط
در زلزله‌ای که اوایل صبح دوشنبه شرق افغانستان را لرزاند، حداقل ۶۲۲ نفر کشته و بیش از ۱۰۰۰ نفر زخمی شدند، اگرچه بزرگی آن از ۶ ریشتر تجاوز نکرد.
بزرگی این زلزله در مقیاس ریشتر در مقایسه با زلزله‌های بزرگ، مانند زلزله‌ای که در سال ۲۰۲۳ ترکیه را لرزاند، متوسط در نظر گرفته می‌شود. با این حال، به گفته دکتر شریف الهادی، رئیس بخش زلزله‌شناسی در موسسه تحقیقات ملی نجوم و ژئوفیزیک، به دلایل مرتبط، بسیار مخرب بود.
الهادی به العین نیوز گفت که اولین دلیل، «عمق کم» است، زیرا زلزله در عمق تنها ۸ کیلومتری زیر سطح زمین رخ داده است که آن را به مراکز جمعیتی نزدیک‌تر می‌کند. زلزله‌های کم‌عمق معمولاً انرژی خود را مستقیماً روی سطح زمین آزاد می‌کنند که در مقایسه با زلزله‌های عمیق‌تر، حتی اگر از نظر بزرگی یکسان باشند، تأثیر مخرب آن‌ها را افزایش می‌دهد.
تأثیر مخرب توسط «زمین کوهستانی خطرناک» بیشتر تشدید می‌شود. منطقه‌ای که زلزله در آن رخ داده است در یک منطقه کوهستانی ناهموار در نزدیکی مرز پاکستان واقع شده است. الهادی توضیح داد که این زمین، روستاها را منزوی و دسترسی به آن‌ها را دشوار می‌کند و آن‌ها در برابر رانش زمین بسیار آسیب‌پذیر هستند که باعث افزایش تلفات و مانع عملیات نجات می‌شود.
«پس‌لرزه‌های متوالی» سومین عاملی است که الهادی در تفسیر خود در مورد نیروی مخرب به آن اشاره می‌کند. از زمان زلزله اولیه، این منطقه حداقل پنج پس‌لرزه با بزرگی ۴.۵ تا ۵.۲ را تجربه کرده است. چنین پس‌لرزه‌هایی می‌توانند ساختمان‌هایی را که توسط زلزله اصلی ضعیف شده‌اند، فرو بریزند و خسارات و تلفات انسانی را تشدید کنند.
این سه دلیل با «زیرساخت‌های ضعیف» همراه هستند. افغانستان از زیرساخت‌های شکننده، به ویژه در مناطق روستایی، رنج می‌برد. ساختمان‌ها در روستاهای کوهستانی اغلب با مصالح ساده‌ای ساخته می‌شوند که نمی‌توانند در برابر ارتعاشات قوی مقاومت کنند، که این امر آمار مرگ و میر در هنگام زلزله را دو برابر می‌کند.
الهادی در پایان با دلیل پنجم می‌گوید: «موقعیت زمین‌شناسی فعال». افغانستان در محل اتصال صفحات هند و اوراسیا قرار دارد، منطقه‌ای لرزه‌خیز که در سال‌های اخیر شاهد چندین زلزله ویرانگر بوده است، از جمله زلزله ۲۰۲۲ که نزدیک به ۱۰۰۰ نفر را کشت و زلزله ۲۰۲۳ هرات که جان بیش از ۱۵۰۰ نفر را گرفت.
این فاجعه در زمانی رخ می‌دهد که این کشور از بحران‌های انسانی پی در پی، از جمله خشکسالی چهار ساله، کاهش تولید محصولات کشاورزی و بازگشت بیش از ۲.۳ میلیون پناهنده از ایران و پاکستان در سال جاری، رنج می‌برد و این امر توانایی مردم را برای مقابله با شوک‌های طبیعی تضعیف می‌کند.
