توافقی استثنایی در تاریخ نبردهای اقلیمی؛ میزبانی COP31 با ترکیه و رهبری مذاکرات برعهده استرالیا
پرونده میزبانی کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP31) وارد مرحله‌ای غیرمنتظره شده است؛ تحولی که با توافقی کم‌سابقه میان ترکیه و استرالیا شکل گرفت و اختلافی طولانی را پایان داد.
این توافق، که بنا بر گزارش‌ها چهارشنبه‌شب در حاشیه نشست COP30 در شهر بیلیم برزیل نهایی و پنجشنبه رسماً اعلام شد، مقرر می‌کند که ترکیه میزبان رسمی کنفرانس سال آینده در شهر آنتالیا باشد؛ در حالی که استرالیا هدایت مذاکرات اقلیمی را بر عهده خواهد داشت..
آنتالیا، شهر ساحلی سرشناس مدیترانه با پیشینه‌ای بیش از دو هزار سال، مسئولیت برگزاری این رویداد جهانی را بر دوش خواهد داشت و آنکارا مدیریت اجرایی کنفرانس را پیش می‌برد. در مقابل، کانبرا نقش رهبری دیپلماتیک را در جهت‌گیری مذاکرات برای مهار گرمایش زمین و حمایت از جوامع در برابر فروپاشی اقلیمی ایفا خواهد کرد.
یکی از محورهای کلیدی این توافق، گشایش فضا برای نقش‌آفرینی کشورهای کوچک و آسیب‌پذیر اقیانوس آرام است؛ کشورهایی که بخشی مهم از پیشنهاد استرالیا بودند. کریس بوین، وزیر تغییرات اقلیمی استرالیا، اعلام کرده است که احتمال دارد پیش از برگزاری نشست اصلی، یک رویداد مقدماتی در یکی از جزایر اقیانوس آرام به‌منظور جلب تعهدات مالی به صندوق «تاب‌آوری اقیانوس آرام» برگزار شود.
با وجود این توافق، تحلیلگران معتقدند که تلاش بیش از سه ساله استرالیا برای میزبانی رسمی COP31 عملاً شکست خورده است. استرالیا امیدوار بود در نوامبر سال آینده ده‌ها هزار نفر را به شهر آدلاید جذب کند، اما با پافشاری ترکیه و حمایت ناکافی برخی متحدان، رقابت را به آنتالیا باخت. این ناکامی برای کسانی که انتظار داشتند میزبانی به تسریع گذار استرالیا از اقتصاد وابسته به سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک کمک کند، ناامیدکننده است.
فرایند شکست پیشنهاد استرالیا نیز با ابهام و آشفتگی همراه بود. در روزهای پایانی، نشانه‌هایی از تردید نخست‌وزیر آنتونی آلبانیزی و برخی مقام‌های ارشد درباره پیشبرد پرونده دیده شد. این در حالی بود که در COP30، هیئت استرالیایی به رهبری بوین با قاطعیت اعلام کرده بود: «آماده پیروزی هستیم». اما وزارت خارجه و برخی مقامات بلندپایه تمایلی مشابه نشان ندادند و حتی در مواردی مخالف بودند.
در سوی دیگر، ترکیه با وجود حمایت بیست‌وچهار کشور از بیست‌وهشت عضو گروه اروپای غربی و دیگران برای پیشنهاد استرالیا، حاضر به عقب‌نشینی نشد. برخی این رویکرد را «فشار سیاسی» توصیف کرده‌اند. نبود نقش فعال از سوی ایالات متحده در دوران دونالد ترامپ و حمایت برخی کشورهای تولیدکننده نفت، فضا را برای ترکیه تقویت کرد.
با این حال، توافق ترکیه و استرالیا از نگاه برخی کارشناسان یک «راه‌حل نجات‌دهنده» برای جلوگیری از بن‌بست در نظام چندجانبه اقلیمی است. نقش استرالیا در هدایت مذاکرات مهم تلقی می‌شود، چراکه تجربیات موفق و ناموفق پیشین، از برلین ۱۹۹۵ تا پاریس ۲۰۱۵، نشان می‌دهد که ریاست مذاکرات می‌تواند تعیین‌کننده باشد.
اگرچه پرسش‌هایی همچنان بی‌پاسخ مانده، از جمله نگرانی درباره احتمال محدود شدن جامعه مدنی در ترکیه، اما بسیاری امیدوارند این سازوکار تازه بتواند فرصتی واقعی برای پیشبرد اولویت‌های اقیانوس آرام و جامعه جهانی فراهم کند.
