جنگهای آینده زیر نور نامرئی؛ رقابت جهانی برای سلاحهای لیزری وارد مرحلهای تازه شد
گزارشهای تازه از میدانهای نبرد و تحلیلهای امنیتی نشان میدهد رقابت گسترده میان قدرتهای بزرگ برای توسعه سلاحهای لیزری و انرژیهدایتشده در سالهای اخیر وارد فاز تازهای شده و سال ۲۰۲۵ را به نقطه عطفی در تغییر معادلات دفاعی جهان تبدیل کرده است.
در شرایطی که پهپادهای ارزانقیمت و حملات انبوه، ساختارهای سنتی دفاع هوایی را با چالش جدی روبهرو کردهاند، کشورهایی مانند آمریکا، چین، اسرائیل، بریتانیا و روسیه سرمایهگذاریهای چندمیلیارددلاری را برای توسعه نسل جدید سلاحها آغاز کردهاند.
در یکی از نمونههای عملی، گزارشها از دریای سرخ حکایت دارند که در جریان درگیریها میان نیروهای آمریکایی و پهپادهای مورد حمایت ایران، از لیزرهای دریایی برای انهدام اهداف استفاده شده و هزینه هر شلیک تنها حدود ۱۰ پوند بوده است. این تحولات نشان میدهد سلاحهایی که روزگاری در داستانهای علمیتخیلی تصور میشدند، اکنون نقش مستقیم در نبردهای واقعی یافتهاند.
در سطح کلان، بنا بر اعلام مؤسسه صلح استکهلم، هزینه جهانی دفاع در سال ۲۰۲۳ به رقم بیسابقه ۲.۴۴۳ تریلیون دلار رسید و بخش قابل توجهی از این بودجه به حوزه انرژی هدایتشده و سامانههای لیزری اختصاص یافت. دلیل اصلی این تغییر، ناتوانی سامانههای موشکی گرانقیمت در مقابله اقتصادی با تهدیدهای ارزان همچون پهپادهای رزمی است.
ایالات متحده همچنان یکی از بازیگران اصلی میدان است. وزارت دفاع آمریکا برای بودجه سال ۲۰۲۶ مبلغ ۳.۹ میلیارد دلار جهت توسعه تسلیحات مافوقصوت و لیزری کنار گذاشته و سامانه دریایی «هِیلوس» با توان ۶۰ کیلووات از مهمترین پروژههای در دست اجراست. ارتش آمریکا همچنین برنامه تولید ۲۰ سامانه با توان ۵۰ تا ۳۰۰ کیلووات را برای مقابله با حملات پهپادی انبوه دنبال میکند، هرچند چالشهایی مانند نیاز به انرژی بالا و محدودیتهای آبوهوایی، تکمیل پروژه را حداقل تا سال ۲۰۲۷ به تأخیر میاندازد.
در سوی دیگر، چین با راهاندازی یک مرکز پژوهشی عظیم لیزری در ژانویه ۲۰۲۵ و رونمایی از سامانه LY-۱ در پاییز همان سال، به رقیبی جدی برای آمریکا بدل شده است. گزارشهای اطلاعاتی آمریکا نیز هشدار میدهند پکن در زمینه لیزرهای فضایی گامهایی جلوتر برداشته است.
اسرائیل نیز در سال ۲۰۲۵ اعلام کرد سامانه «آیرون بیم» را با موفقیت برای مقابله با تهدیدات حزبالله بهکار گرفته است؛ سامانهای که هر شلیک آن تنها ۲ دلار هزینه دارد و میتواند مکمل مهمی برای دفاع چندلایه این رژیم باشد. بریتانیا و روسیه نیز بهطور موازی پروژههای خود را با تمرکز بر مقابله با پهپادها و اهداف هوایی پیش میبرند.
در نهایت، با پیشبینی رشد بازار جهانی لیزرهای نظامی به رقم ۱۰.۹۲ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۳، روشن است که این ابزارهای جدید در حال تبدیل شدن به یکی از تعیینکنندهترین عوامل قدرت نظامی در دهه آینده هستند، هرچند نگرانیهای اخلاقی و خطرات ناشی از گسترش مسابقه تسلیحاتی همچنان پابرجاست.
