ایران در سال ۲۰۲۱؛ بازگشت اصولگرایان به قدرت و گسترش دامنه اعتراضات
تغییر چهره دولت ایران و دسترسی مجدد اصولگرایان به قدرت، از مهم‌ترین اتفاقات سیاسی ایران در سال ۲۰۲۱ بود.
ابراهیم رئیسی، چهره اصولگرای نزدیک به رهبر ایران، در ماه اوت (مرداد ۱۴۰۰) پس از انتخاباتی که شاهد پایین‌ترین نرخ مشارکت مردمی در تاریخ جمهوری اسلامی بود و به گفته کارشناسان «انتخاباتی بودن آن جای تردید داشت»، به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران آغاز به کار کرد.
اصولگرایان در حال حاضر بر بیشتر نهادهای دولتی و اداری ایران از جمله مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی، شوراهای اسلامی شهر و روستا و همچنین مؤسسات غیر دموکراتیک مانند شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و قوه قضائیه تسلط دارند.
انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ پس از رد صلاحیت کلیه نامزدهای اصلاح‌طلب توسط شورای نگهبان برگزار شد و این مسئله مهندسی بودن این انتخابات را تایید می‌کند.
در این میان، از ماه مارس (ابتدای سال ۱۴۰۰) فعالان سیاسی با راه‌اندازی کارزارهای مختلف، مردم ایران را به تحریم «فعال و هدفمند» انتخابات ریاست‌جمهوری دعوت کردند و مردم نیز به شکل بی سابقه‌ای به این فراخوان‌ها پاسخ مثبت دادند.
از جمله این کارزارها:
- کارزار «رای نمی‌دهم»
کارزار «رای نمی‌دهم» یکی از کارزارهای اصلی تحریم انتخابات ریاست جمهوی بود. جمعی از کنشگران مدنی و سیاسی در اين کارزار از مردم ایران دعوت کردند با تحریم فعال انتخابات، تلاش جمهوری اسلامی برای به دست آوردن مشروعیت از دست رفته‌اش را خنثی کنند.
کنشگران فعال در این کارزار، تحریم انتخابات را «بخشی از مسیر گذار به دموکراسی و انتخابات آزاد و منصفانه» توصیف کردند.
این افراد، کارزار تحریم انتخابات را ادامه مسیر اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸ دانسته و آن را در راستای «تغییر موازنه قوای اجتماعی به نفع تغییرات بزرگ و ساختاری سیاسی در ایران» عنوان کردند.
- کارزار «نه به جمهوری اسلامی»
کارزار «نه به جمهوری اسلامی» از اسفند ماه ۱۳۹۹ با عنوان «یکی از نمونه‌های برجسته ارتباط میان مبارزان درون و بیرون ایران» کلید خورد.
این کارزار از داخل ایران آغاز شد؛ انتشار ویدئوها و تصاویری که در آن افراد پلاکاردهایی با عنوان «نه به جمهوری اسلامی» را در دست گرفته بودند، باعث تبدیل آن به کارزاری بی‌سابقه در خارج از کشور شد و با گذشت چند روز از آغاز آن صدها هنرمند و شخصیت سیاسی از جمله شاهزاده رضا پهلوی و داریوش اقبالی، خواننده معروف ایرانی و همچنین شخصیت‌ها و جمعی از مردم در داخل ایران، به این کارزار پیوستند.
در اولین بیانیه‌ای که برای این کمپین صادر شد، آمده است: «این صدای مردمی است که عزم جزم کرده‌اند تا بساط جمهوری اسلامی، این مانع اصلی دستیابی به آزادی، رفاه، دموکراسی، پیشرفت و حقوق بشر را برچینند.»
- کارزار «رای بی رای»
اعضای خانواده برخی از کسانی که در بیش از سه دهه گذشته در زندان و خیابان و آسمان ایران به دست عوامل قضایی یا امنیتی رژیم ایران کشته شده‌اند، با انتشار ویدئویی کارزار «رأی بی رأی» را راه‌اندازی کردند که هدف آن درخواست از مردم برای «تحریم انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰» بود.
در این ویدئو، شماری از بازماندگان کشته‌شدگان خاوران، اعتراضات انتخاباتی ۸۸، اعتراضات اجتماعی سیاسی دی۹۶ و آبان ۹۸، ساقط شدن هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه و نیز کشته‌شدگان در داخل زندان، دلایل‌شان را برای تحریم انتخابات ۱۴۰۰ بیان کردند.
کارزارهایی که ذکر شد، با انتشار فراخوان‌هایی از مردم ایران خواستند برای گذار «خشونت‌پرهیز از رژیم ولایت فقیه و قانون اساسی تحمیلی ضد بشری آن»، انتخابات «نمایشی» را تحریم کنند.
همچنین از ایرانیان مقیم خارج از این کشور خواستند همزمان با روز رأی‌گیری در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (روز جمعه ۲۸ خرداد)، مقابل سفارتخانه‌های این کشور در لندن و برلين تجمع‌های اعتراضی برگزار کنند.
به نظر می‌رسد این کمپین‌ها موفق شدند و ابراهیم رئیسی با کمترین میزان مشارکت و در رقابت با آرای باطله به ریاست جمهوری رسید.
بیش از ۵۰ درصد ایرانی‌ها از عملکرد رئیسی ناراضی‌اند
با گذشت بيش از ۱۰۰ روز از آغاز به کار دولت جدید، بیش از ۵۰ درصد ایرانیان از عملکرد ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور این کشور، ناراضی‌اند.
نظرسنجی مرکز افکارسنجی «کیو» حاکی از نارضایتی ۵۰.۴ درصدی مردم از عملکرد دولت رئیسی و همچنین نارضایتی بیش از ۷۸ درصدی مردم در زمینه کنترل قیمت‌هاست.
بر اساس این نظرسنجی که در هفته آخر آبان‌ماه انجام شد، تنها ۴۴ درصد از مردم از عملکرد دولت رئیسی رضایت داشتند.
همچنین حدود ۵۲ درصد از مردم، مهم‌ترین عامل پدید آمدن مشکلات فعلی کشور را سوءمدیریت‌های داخلی در طول سال‌های گذشته می‌دانند و تنها ۱۳.۳ درصد فشار تحریم‌ها را مهم‌ترین عامل به وجود آمدن مشکلات فعلی کشور می‌دانند.
در این نظرسنجی، حدود ۷۸ درصد از مردم از عملکرد دولت رئیسی در کنترل قیمت‌ها ناراضی بوده‌اند.
گفتنی است که در صد روز اول دولت ابراهیم رئیسی، ارزش پول ملی حدود ۲۰ درصد کاهش یافته، شاخص بورس شاهد سقوط مداوم بوده و نرخ تورم نیز افزایش یافته است.
وخیم‌ترشدن بحران اقتصادی و عملکرد ناموفق دولت ابراهیم رئیسی باعث افزایش اعتراضات مردمی در ایران شده است.
گسترش دامنه اعتراضات
در پی انتخابات ریاست جمهوری و دسترسی مجدد اصولگرایان به قدرت، دامنه اعتراضات در تعدادی از استان‌های ایران افزایش یافته است.
برجسته‌ترین این اعتراضات:
اعتراضات تابستان ۱۴۰۰
اعتراضات تابستان ۱۴۰۰ به سلسله اعتراضات مردمی و ضد حکومتی اشاره دارد که 15 ژوئیه (۲۴ تیر ۱۴۰۰) از شهرهای مختلفی در استان خوزستان آغاز شد و به چندین استان دیگر گسترش یافت. این اعتراض‌ها با موضوع بی‌آبی خوزستان آغاز شد و پس از سرکوب شدید معترضان مطالبات و شعارها سیاسی و علیه رژیم آخوندی شد.
عمده این اعتراض‌ها در شهرهای اهواز، هویزه، شادگان، حمیدیه، آبادان خرمشهر، بستان، سوسنگرد، دزفول و ایذه روی داده و به استان‌های دیگر از جمله تهران، کرمانشاه، اصفهان، بوشهر، لرستان، کردستان، آذربایجان شرقی، خراسان شمالی و البرز گسترش یافته است. در این اعتراضات بر اثر شلیک مستقیم و پرتاب گاز اشک‌آور نیروهای امنیتی به سمت معترضان صدها نفر کشته و زخمی شدند.
اعتراضات اصفهان
هزاران شهروند اصفهانی در ماه نوامبر میلادی (آبان ماه) در حمایت از کشاورزان استان در بستر زاینده‌رود خشک تجمع کردند و خواستار بازپس‌گیری حق‌آبه خود شدند.
در این ماه، اعتراضات کشاورزان اصفهان به عدم تأمین حق‌آبه و خشک شدن زاینده‌رود افزایش یافت.
در این اعتراضات دست‌کم ۳ نفر کشته و ۲۱۴ نفر از معترضان از جمله ۱۳ کودک به دست نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
به گزارش خبرگزاری هرانا، تجمعات اعتراضی کشاورزان اصفهانی و شهروندان حامی مطالبات آنان از روز ۱۶ آبان ماه آغاز و از روز ۵ آذر با حضور گسترده نیروهای انتظامی و امنیتی جهت پایان دادن به تجمع، به خشونت کشیده شد. بر اساس این گزارش، دست‌کم ۱۹ نفر از مجروحان اعتراضات روز ۵ آذر تنها در بخش‌های چشم‌پزشکی مراکز درمانی بستری شدند و منابع رسمی حال ۲ تن را نامساعد گزارش کردند.
سازمان حقوق بشر ایران در این مورد گزارش داد که دست‌کم ۳۰ تن از معترضان از ناحیه چشم آسیب دیده‌اند.
در این میان اعتراضات صنفی هم ادامه داشته است، از جمله:
اعتراضات پزشکان عمومی در چندین شهر ایران
پزشکان عمومی در تهران و چند شهر ایران در ماه اوت (مرداد ماه)، در اعتراض به وضعیت بد معیشتی خود و پایمال شدن حقوقشان دست به تجمع زدند.
این تجمعات در شهرهای تهران، شیراز، کرمان، مشهد، کرمانشاه، یاسوج و همدان در مقابل دانشگاه علوم پزشکی شهر برگزار شد.
در طول دوران شیوع ویروس کرونا، پزشکان عمومی، پرستاران و سایر اعضای کادر درمان در ایران تحت فشارهای بسیاری بوده‌اند.
طی ماه‌های اخیر، خودکشی و مرگ پزشکان عمومی جوان در ایران بر اثر ایست قلبی و فشارهای ناشی از محیط کار و نیز حقوق و دستمزدهای بسیار اندک افزایش پیدا کرده است.
اعتراضات کارگران هفت تپه
کارگران شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه در ماه اوت (مرداد ماه) بیش از چهل روز اعتصاب کردند.
بر اساس گزارش هرانا، کارگران هفت‌تپه مطالبات خود را پرداخت حقوق معوقه، بازگشت به کار همکاران اخراجی، واکسیناسیون کارگران و تعیین تکلیف وضعیت شرکت پس از اعلام لغو واگذاری، عنوان کردند.
اعتراضات معلمان در بیش از ۱۰ استان ایران
معلمان تهران و دست‌کم ۱۰ استان دیگر ایران روز ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر) مقابل ادارات آموزش و پرورش دست به تجمع اعتراضی زدند.
علاوه بر تهران، این اعتراضات در استان‌های فارس، كرمانشاه، قزوین، مازندران، همدان، کرمان، اصفهان، اردبیل، خراسان رضوی و مرکزی نیز برگزار شد.
به گزارش ایلنا، معلمان معترض خواسته‌های خود را اجرای کامل رتبه‌بندی بر مبنای هشتاد درصد حقوق هیات علمی‌های دانشگاه و بهبود وضعیت معیشتی خود عنوان کردند.
اعتراضات در لرستان
همزمان با سفر استانی ابراهیم رئیسی به لرستان روز ۱۰ دسامبر (۱۹ آذر)، تعدادی از کارگران و روستاییان این استان دست به تجمع اعتراضی زدند.
تصاویر و ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی حاکی از آن است که کارگران شرکت «عظیم خودرو» در اعتراض به بی‌توجهی به مطالباتشان، جاده اشترینان به ملایر را مسدود کردند. کارگران این شرکت می‌گویند با حدود ۷ ماه حقوق معوقه، مشکلات معیشتی زیادی پیدا کرده‌اند.
در همین حال، شماری از روستاییان لرستان هم در اعتراض به مشکلات مربوط به اختصاص آب کشاورزی و شرب مقابل فرودگاه خرم‌آباد تجمع کردند.
