گزارش تحلیلی | چرا این دور از اعتراضات ایران مثل ادوار گذشته نیست؟
این دور از اعتراضات سراسری در ایران که وارد ماه دوم خود شده، به هیچ یک از ادوار قبلی شباهت ندارد.
اعتراضات از یک ماه قبل و به دنبال اعلام خبر فوت مهسا امینی آغاز شد. خانواده مهسا می‌گویند دخترشان بر اثر ضرب و شتم پس از بازداشت به دست گشت ارشاد کشته شده است، اما مقامات حکومت همچنان با استناد به گزارش پزشکی قانونی ادعا می‌کنند هیچ ضربه‌ای به سر یا دیگر اعضای مهسا وارد نشده و او بر اثر بیماری زمینه‌ای از دنیا رفته است.
با این حال، توجیه مقامات افکار عمومی را قانع نکرد و به محض اعلام خبر درگذشت مهسا امینی، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که حکومت ایران از سال ۱۳۵۷ با آن مواجه بوده، آغاز شد.
اکنون این اعتراضات جایگاه رهبر ایران، علی خامنه‌ای را نیز تهدید می‌کند.
قیام زنان
ایران پیش از این در سال ۱۳۸۸ شاهد اعتراضات گسترده‌ای بود که پس اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد و حدود شش ماه به طول انجامید. اعتراضات ۱۳۸۸ حداقل ۷۲ کشته برجای گذاشت.
در سال ۱۳۹۸ نیز در پی افزایش قیمت حامل‌های انرژی کشور چند روز شاهد اعتراضات گسترده‌ای بود که بر اساس آمارهای غیررسمی بیش از ۱۰۰۰ کشته بر جای گذاشت.
با این حال اعتراضات سال ۱۴۰۱ که از زمان اعلام مرگ مهسا آغاز شده، اولین جنبشی است که از سوی زنان و در اعتراض به محدودیت‌های شدید حکومت در پوشش و آزادی‌های اجتماعی به راه می‌افتد.
اعتراضات کنونی شایسته نام «خیزش زنان» است، چرا که علت آغاز آن مرگ یک زن جوان بود و در جریان تظاهرات بسیاری از زنان ایرانی در خیابان روسری‌های خود را برداشتند و برخی آن را سوزاندند.
چندین دختر نوجوان از جمله نیکا شاکرمی و سارینا اسماعیل‌زاده نیز در جریان اعتراضات به دست نیروهای امنیتی کشته شدند و به نمادهای جدید اعتراضات تبدیل گشتند.
جنبشی که بدون رهبری ادامه می‌یابد
شاید بارزترین ویژگی اعتراضات کنونی این باشد که علیرغم نداشتن رهبر، روز به روز گسترش می‌یابد و از خیابان‌ها به مدارس و از دانشگاه‌ها به پالایشگاه‌های نفت کشیده می‌شود.
گسترش اعتراضات رژیم ایران را بر آن داشت تا با استفاده از تمام ابزارهای سرکوب از جمله تیراندازی مستقیم به تظاهرکنندگان، واکنش خشونت‌آمیزی به تجمعات نشان دهد. سرکوب این دور از اعتراضات تا کنون دست‌کم ۲۰۱ تن را کشته و صدها زخمی برجای گذاشته است. هزاران نفر نیز از زمان آغاز اعتراضات بازداشت شده‌اند.
البته این اعتراضات را نمی‌توان از خشم مردم نسبت به شرایط سخت اقتصادی و اتهامات فسادی که در ادوار گذشته متوجه مسئولان شده بود، جدا دانست.
در جریان تظاهرات ۱۴۰۱، تصاویر خامنه‌ای و نمادهای نظام، مانند قاسم سلیمانی، تخریب و سوزانده شد و در بسیاری از مناطق، معترضان با نیروهای امنیتی که به سمت آنها تیراندازی می‌کردند، درگیر شدند.
تظاهرات از کردستان که محل تولد مهسا بود آغاز شد و به تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، مشهد، استان‌های مجاور دریای خزر، دیگر استان‌های کردنشین و سنی‌نشین گسترش پیدا کرد.
حمایت غرب
تظاهرات در ایران مورد حمایت گسترده کشورهای غربی قرار گرفته و برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی تحریم‌هایی را علیه مقامات ایرانی وضع کرده‌اند.
در پاسخ، تهران قدرت‌های خارجی را مسئول این اعتراضات توصیف کرده و ظلم و ستم خود علیه شهروندان را کاملاً فراموش کرده است.
