اقتصاد ايران در پنجمین سالگرد برجام
نگاهی بر اقتصاد ایران پس از مرور پنج سال از امضای برجام
پنج سال از روزی که سیاستمداران جهان کنار هم ایستادند تا توافق هسته‌ای بین ایران و گروه پنج بر علاوه یک (آمریکا، بريتانيا، فرانسه، روسيه، چین و آلمان) را اعلام کنند، می‌گذرد. توافقی که دولت حسن روحانی آن را شاه‌کلید حل مشکلات اقتصاد ایران می‌دانست. حالا سؤال این است که چقدر برجام وضع اقتصاد ایران را بهتر کرد؟.
تولید ناخالص داخلی ایران
آمارهای بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد در چهار سال پیش از برجام، اقتصاد این کشور با رکود مواجه بوده و میزان تولید ناخالص داخلی ایران به قیمت‌های ثابت ۱۳۹۰ از ۶۳۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۵۹۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴ کاهش یافته‌است.
در دو سال بعد از توافق هسته‌ای، اقتصاد ایران شاهد رشد سریعی بود، به طوری که تولید ناخالص داخلی با تقریباً ۱۷ درصد افزایش نسبت به ۱۳۹۴، به ۶۹۴ هزار میلیارد تومان رسید.
ولی در دو سال اخیر رشد اقتصادی منفی شد و تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۹۸ به ۶۱۴ هزار میلیارد تومان رسید. به عبارت دیگر حجم کل اقتصاد ایران چهار سال بعد از برجام، کمتر از چهار سال قبل از توافق هسته‌ای بود.
تجارت خارجی ایران
آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد این کشور در چهار سال قبل از برجام، سالانه حدود پنجاه میلیارد دلار واردات داشته و این رقم در چهار سال بعد از برجام، کمی کاهش یافته‌است.
در مقابل صادرات ایران که در چهار سال قبل از برجام به طور متوسط حدود ۳۱ میلیارد دلار در سال بوده، در چهار سال بعد از برجام رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و به حدود ۴۴ میلیارد دلار در سال رسیده‌است.
در نتیجه کاهش واردات و افزایش صادرات، تراز تجارت خارجی ایران بهبود قابل توجهی داشته از منفی ۱۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳، به منفی سه میلیارد دلار در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ رسیده‌است.
تورم در ایران
نرخ تورم در سال‌های قبل و بعد از برجام نوسانات قابل توجهی داشته و از کمتر از ۱۰ درصد تا بیش از ۴۰ درصد در حال تغییر بوده‌است.
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد اگر سبد متوسطی از کالاها و خدمات مصرفی در نظر گرفته شود که قیمت آن در سال ۱۳۹۰ صد هزار تومان بود، چهار سال بعد قیمتش بیش از دو برابر می‌شود و به ۲۲۸ هزار تومان می‌رسد.
در چهار سال بعد از برجام، یعنی از ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ هم قیمت‌ها بیشتر از دوبرابر می‌شود و قیمت این سبد، به ۵۰۴ هزار تومان می‌رسد.
بیکاری در ایران
به گفته مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۰ یعنی چهار سال قبل از برجام، حدود ۲۰ میلیون و ۵۱۰ هزار نفر در کشور مزبور شاغل بودند. این رقم تا سال ۱۳۹۴ که توافق هسته‌ای به دست آمد، یک و نیم میلیون نفر افزایش یافت و به نزدیک به ۲۲ میلیون نفر رسید. در چهار سال بعد از توافق هم شمار شاغلان بیش از دو میلیون نفر دیگر افزایش یافت تا به ۲۴ میلیون و ۲۷۳ هزار نفر برسد.
شاغلان و بیکاران روی هم رفته کمتر از نیمی از جمعیت بالای ۱۵ سال ایران را در بر می‌گیرند. بخش اعظم ایرانیان بالای ۱۵ سال از نظر اقتصادی غیرفعال محسوب می‌شوند.
این جمعیت غیرفعال، علاوه بر دانش‌آموزان، دانشجویان و بازنشستگان، شامل زنان خانه‌دار هم هست؛ زنانی که در بسیاری از موارد مشخص نیست داوطلبانه خانه‌داری را برگزیده یا به دلیل نبود فرصت‌های شغلی، به خانه‌داری روی آورده‌اند.
داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد شمار جمعیت غیرفعال ایران در این هشت سال اندکی افزایش داشته و از ۳۶ میلیون و پانصد هزار نفر در سال ۱۳۹۰، به ۳۷ میلیون و چهارصد هزار نفر در سال ۱۳۹۸ رسیده‌است.
رفاه خانوار
گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد هر خانوار شهری در سال ۱۳۹۰ به طور متوسط معادل ماهانه چهار میلیون و هشتصد هزار تومان به قیمت‌های سال ۱۳۹۸ کالا و خدمات مصرف می‌کرد که این رقم در سال ۱۳۹۸ به کمتر از ماهی چهار میلیون تومان رسیده‌است.
افت رفاه خانوارهای روستایی از این هم شدیدتر بوده و متوسط مصرف ماهانه آن‌ها به قیمت‌های ثابت ۱۳۹۸ از ماهی سه میلیون تومان در سال ۱۳۹۰ به کمتر از دو میلیون و دویست هزار تومان در سال ۱۳۹۸ کاهش پیدا کرده‌است که نشان از افت ۲۸ درصدی سطح رفاه روستاییان در طول هشت سال گذشته‌است.
