حمله اسرائیل به ایران؛ نتیجه چهار دهه دشمنی و فرصتهای جدید

پس از چهار دهه تنش و دشمنی میان ایران و اسرائیل، بامداد جمعه اسرائیل حملهای گسترده علیه اهدافی در ایران انجام داد؛ حملهای که به گفته منابع غربی، با تحولات اخیر منطقه و بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در آمریکا مرتبط بوده است.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، ایران را همواره بزرگترین تهدید علیه موجودیت کشورش دانسته و به برنامه هستهای جمهوری اسلامی، لحن تند رهبرانش و حمایت تهران از گروههای مسلح در منطقه اشاره کرده است. در مقابل، ایران اقدامات خرابکارانه و ترورهایی را که به اسرائیل نسبت داده میشود، و همچنین جنگ گسترده این کشور علیه حماس در غزه را دلایل اصلی دشمنی خود با تلآویو عنوان کرده است.
ریشه این دشمنی به سال ۱۳۵۷ بازمیگردد؛ زمانی که جمهوری اسلامی، آمریکا و اسرائیل را دشمنان اصلی خود معرفی کرد. این موضعگیری تا حد زیادی به حمایت این دو کشور از محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران، مربوط میشود.
در دو دهه اخیر، اسرائیل بارها ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هستهای متهم کرده است. در حالی که ایران همواره بر صلحآمیز بودن برنامه هستهایاش پافشاری کرده، آژانس بینالمللی انرژی اتمی هشدار داده که تهران میزان کافی از اورانیوم غنیشده در اختیار دارد که در صورت تصمیم، میتواند چند بمب هستهای تولید کند.
ایران از دههها پیش شبکهای از گروههای مسلح به نام "محور مقاومت" را در منطقه شکل داده بود؛ از جمله حزبالله لبنان، حوثیهای یمن و گروههایی در سوریه و عراق. اما با آغاز جنگ غزه در مهر ۱۴۰۲ و تضعیف حزبالله و سقوط دولت بشار اسد در دیماه، این شبکه دچار فروپاشی شد.
در واکنش به حملات موشکی ایران در سال گذشته، اسرائیل مجموعهای از حملات هوایی علیه ایران انجام داد که به گفته برخی گزارشها، سامانههای موشکی و دفاع هوایی ایران را تضعیف کرده است.
طبق گزارش واشنگتنپست، اسرائیل در چنین شرایطی، این لحظه را بهترین فرصت برای اقدام نظامی دید. مذاکرات هستهای میان تهران و واشنگتن در آستانه دور جدیدی در عمان قرار دارد و احتمال توافقی که تحریمهای اقتصادی ایران را کاهش دهد، وجود دارد. اسرائیل نگران است که چنین توافقی به ایران زمان بیشتری برای رسیدن به سلاح هستهای بدهد.
در همین حال، بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز برای نخستین بار در دو دهه گذشته ایران را به عدم همکاری متهم کردند. ایران در واکنش، از راهاندازی سایت سوم غنیسازی و جایگزینی سانتریفیوژهای پیشرفته خبر داد.
ترامپ گفته که از نتانیاهو خواسته بود تا پایان مذاکرات به ایران حمله نکند، اما به نظر میرسد تصمیم اسرائیل از پیش گرفته شده بود.