دو روایت متفاوت از قیمت واقعی بنزین در ایران؛ اختلافی که تصمیم‌گیری را پیچیده‌تر می‌کند
در حالی که بحث درباره لزوم اصلاح قیمت بنزین بار دیگر به یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوهای اقتصادی در ایران تبدیل شده، اختلافی کم‌سابقه میان اعضای دولت و برخی نمایندگان مجلس بر سر «قیمت تمام‌شده» این حامل انرژی شکل گرفته است.
اختلافی که از حدود «۲ هزار تومان» تا «۷۰ هزار تومان» فاصله دارد و همین فاصله عددی پرسش‌های تازه‌ای را درباره مبنای محاسبه ایجاد کرده است.
ماجرا زمانی جدی شد که فاطمه مهاجرانی، از مسئولان وزارت نفت، در دیدار با خبرنگاران رقم قیمت تمام‌شده هر لیتر بنزین را «۷۰ هزار تومان» اعلام کرد؛ عددی که به‌سرعت واکنش حسین صمصامی، نماینده مجلس شورای اسلامی، را برانگیخت. صمصامی بر مبنای محاسبات خود بار دیگر تأکید کرد که «قیمت واقعی بر اساس هزینه‌های ریالی دولت» نزدیک به «۲ هزار تومان» برای هر لیتر است. این اختلاف دیدگاه موجب شد موضوع قیمت‌گذاری بنزین وارد مرحله‌ای تازه از ابهام شود.
در سطح کلان، مشکل اصلی نبود توافق بر سر مبنای محاسبه است. برخی مسئولان قیمت جهانی نفت خام و نرخ بنزین در بازارهای بین‌المللی را مبنای محاسبه قرار می‌دهند و معتقدند که ارزش واقعی نفت خام به‌عنوان سرمایه ملی باید در تعیین نرخ لحاظ شود. در مقابل، گروهی دیگر تنها هزینه‌های ریالی داخلی، شامل حمل‌ونقل و حق‌العمل جایگاه‌ها را شاخص اصلی می‌دانند و می‌گویند هزینه مستقیم دولت برای تولید و عرضه بنزین بسیار پایین‌تر است.
صمصامی در توضیح محاسبات خود گفت که هزینه حمل هر لیتر بنزین حدود «۸۰۰ تومان» و حق‌العمل جایگاه‌ها طبق مصوبه دولت «۶۵۰ تومان» است و سایر مراحل تولید از طریق تهاتر یا سهم درصدی از درآمدهای نفتی تأمین می‌شود. او با این حال تأکید کرد که رقم «کمتر از ۲ هزار تومان» به معنای «قیمت تمام‌شده واقعی» نیست، زیرا ارزش نفت خام در این محاسبه وارد نشده است.
در حال حاضر، بنزین در ایران با دو نرخ «۱۵۰۰ تومان» و «۳ هزار تومان» عرضه می‌شود؛ نرخی که در مقایسه با قیمت جهانی بسیار پایین است، اما کارشناسان یادآور می‌شوند که قدرت خرید مردم باید در هرگونه مقایسه لحاظ شود، چرا که شرایط اقتصادی ایران با کشورهای دارای نرخ‌های بالاتر بنزین تفاوت بنیادین دارد.
اکنون این پرسش جدی‌تر از همیشه مطرح است که بدون توافق بر سر یک مبنای مشترک، چگونه می‌توان وارد مرحله اصلاح قیمت یا تغییر در معادلات بنزینی اقتصاد ایران شد؟ اختلاف ۶۸ هزار تومانی در روایت‌ها نشان می‌دهد نخستین گام تصمیم‌گیری، تعیین یک معیار واحد است؛ معیاری که بتواند هم واقعیت اقتصادی را بازتاب دهد و هم مبنای سیاست‌گذاری قرار گیرد.
