بریکس و چالش سلطه دلار؛ آیا رویای جهان چندقطبی محقق می‌شود؟
گروه بریکس (BRICS)، متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، به‌عنوان یکی از سازمان‌های سیاسی و اقتصادی مهم جهان مطرح شده است. اما مهم‌ترین هدف این گروه چیست؟
این گروه با هدف ایجاد توازن در مقابل قدرت‌های غربی و نظام اقتصادی مبتنی بر دلار، در حال تلاش برای ایجاد نظم جدیدی در عرصه جهانی است.
تشکیل بریکس به‌عنوان یک سازمان سیاسی، از سال ۲۰۰۶ آغاز شد. اولین نشست این گروه در سال ۲۰۰۹ با حضور کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین برگزار شد و تحت نام "بریک" شناخته می‌شد. اما در سال ۲۰۱۰، آفریقای جنوبی نیز به این گروه پیوست و نام آن به "بریکس" تغییر یافت.
این گروه شامل قدرت‌های بزرگ جهانی مانند چین و روسیه و همچنین قدرت‌های منطقه‌ای مانند برزیل و آفریقای جنوبی است. جمعیت کشورهای عضو بریکس حدود ۳.۵ میلیارد نفر است که معادل ۴۵ درصد از جمعیت جهان می‌باشد. ارزش اقتصادی این کشورها به ۲۸.۵ تریلیون دلار می‌رسد که حدود ۲۸ درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین نقاط قوت بریکس، تأثیر آن در بازار جهانی نفت است. با عضویت روسیه، به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان، و همچنین حمایت امارات متحده عربی از این ائتلاف، تولید نفت کشورهای بریکس حدود ۴۴ درصد از نفت خام جهان را شامل می‌شود. این موضوع جایگاه بریکس را به‌عنوان یک نیروی مهم در بازار انرژی جهانی تقویت کرده است.
بنیان‌گذاران گروه بریکس بر این باورند که کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، تسلط زیادی بر نهادهای مالی جهانی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی دارند. این نهادها به کشورهای مختلف وام می‌دهند و نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند. در واکنش به این وضعیت، بریکس در سال ۲۰۱۴ "بانک توسعه جدید" را تأسیس کرد. این بانک با هدف اعطای وام به کشورهای در حال توسعه و کمک به توسعه زیرساخت‌ها در این کشورها ایجاد شد.
از زمان تأسیس بانک توسعه جدید بریکس، این نهاد طی هشت سال گذشته حدود ۳۲ میلیارد دلار وام به کشورهای نوظهور اعطا کرده است. این وام‌ها عمدتاً برای پروژه‌های بزرگ زیرساختی مانند ساخت جاده‌ها، پل‌ها، خطوط راه‌آهن و تأمین آب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
در مبادلات مالی میان کشورهای بریکس، هنوز دلار آمریکا به‌عنوان واحد اصلی استفاده می‌شود. اما اخیراً سیاستمداران برزیل و روسیه پیشنهاد ایجاد یک ارز مخصوص بریکس را مطرح کرده‌اند. هدف از این پیشنهاد، کاهش سلطه دلار آمریکا بر تجارت جهانی و افزایش استقلال اقتصادی این کشورها است.
این موضوع در نشست بریکس ۲۰۲۳ مورد بحث قرار نگرفت، اما ممکن است در نشست بعدی که در قازان، روسیه در سال ۲۰۲۴ برگزار می‌شود، مطرح شود.
نشست قازان ۲۰۲۴
نشست بریکس در قازان در سال ۲۰۲۴ سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:
1. افزایش نقش بریکس در نظام مالی بین‌المللی
2. توسعه همکاری‌های بانکی و گسترش استفاده از ارزهای محلی کشورهای عضو
3. تقویت همکاری‌های مالیاتی و گمرکی بین کشورهای عضو
با توجه به اهمیت این نشست، این سوال مطرح است که آیا بریکس می‌تواند به‌عنوان یک نیروی واقعی در مقابل سلطه دلار آمریکا عمل کند و آیا ارز جدیدی در این نشست متولد خواهد شد که نظم اقتصادی جهانی را تغییر دهد؟
