برقراری امنیت کافی نیست؛ نابودی اقتصادی، رکود و فقر، حاصل ۳ سال فعالیت طالبان
سه سال پس از به قدرت رسیدن طالبان، اقتصاد افغانستان به طور کامل دچار رکود شده و مردم این کشور در میان بحران انسانی فزاینده‌ای بدون هیچ امیدی به بهبود وضعیت در آینده نزدیک، در فقر فرو رفته‌اند.
هنگامی که طالبان کنترل کابل را به دست گرفت، اداره‌ای را از دولت قبلی به ارث برد که در وضعیت موجود قرار داشت. از آن زمان، قیمت‌ها کاهش یافته، پول ملی در برابر فشارها مقاومت کرده و فساد دیگر مانند گذشته شایع نیست و مالیات‌ها به شکلی بهتر جمع‌آوری می‌شود.
مهمتر از همه، امنیت به کشور بازگشته که باعث ایجاد شرایط مساعدی برای کسب و کار شده است. پس از سال‌ها جنگ، مردم و کالاها اکنون می‌توانند با امنیت از کابل به هرات در غرب، از مزار شریف در شمال تا جلال‌آباد در شرق، سفر کنند.
رشد اقتصادی صفر
با این حال، تولید ناخالص داخلی افغانستان با کاهش شدیدی به میزان ۲۶ درصد در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ مواجه شده است، طبق گزارش بانک جهانی که هشدار داده است رشد اقتصادی در سه سال آینده در سطح صفر خواهد بود و درآمد سرانه تحت فشار جمعیتی کاهش خواهد یافت.
با عدم به رسمیت شناختن دولت طالبان توسط هیچ کشوری، کمک‌های توسعه‌ای متوقف شده و کمک‌های انسانی نیز فروپاشیده است، به طوری که اکنون یک سوم از جمعیت ۴۵ میلیون نفری افغانستان تنها با نان و چای زندگی می‌کنند و بیکاری به طور گسترده‌ای شیوع یافته است.
افغانستان دارای منابع عظیم معدنی و پتانسیل‌های کشاورزی است، اما با مهاجرت نخبگان، کمبود زیرساخت‌ها، قطع شدن تجربیات خارجی و فقدان منابع مالی دست و پنجه نرم می‌کند.
سلیمان بن شاه، که در دولت قبلی معاون وزیر تجارت بود و امروز به عنوان مشاور در حوزه سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کند، در گفتگو با خبرگزاری فرانسه گفت: «عصب جنگ یافتن شرکای استراتژیک است.»
کابل در این زمینه موفق بوده است. احمد زاهد، معاون وزیر تجارت و صنایع، گفت: «ما با روسیه، چین، پاکستان و ایران همکاری زیادی داریم» و همچنین به جمهوری‌های آسیای مرکزی اشاره کرد.
کابل و پکن پروژه «مس»، دومین معدن بزرگ مس جهان را که از سال ۲۰۰۸ متوقف شده بود، دوباره راه‌اندازی کرده‌اند.
اما بن شاه تأکید کرد که خروج از وضعیت عقب‌ماندگی نیازمند بازگشایی کانال‌های بانکی است که به دلیل تحریم‌های غربی و مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی متوقف شده‌اند.
افغان‌هایی از ساکنان کابل، هرات و غزنی (مرکز) که با خبرگزاری فرانسه صحبت کرده‌اند، شرایط زندگی خود را شرح داده‌اند.
صاحب یک کارخانه از وضعیت راضی است
عزیزالله رحمتی، ۵۴ ساله، که صاحب کارخانه تولید زعفران است، از اوضاع ابراز رضایت کرد و توضیح داد که تولید خود را در این سال دو برابر خواهد کرد.
او گفت: ما قبلاً به دنبال سرمایه‌گذاری خارج از کشور بودیم، اما با بازگشت امنیت و تسهیل در صادرات، ترجیح دادیم در افغانستان سرمایه‌گذاری کنیم.
کارخانه او به نام «شرکت زعفران رید گلد» قبلاً نگهبانانی را برای همراهی محموله‌های خود به فرودگاه هرات استخدام می‌کرد، اما رحمتی که محصولات خود را به ۲۷ کشور صادرات می‌کند، تأکید کرد: اکنون دیگر هیچ مشکلی وجود ندارد.
کارخانه او زنانی را استخدام می‌کند که به صورت دستی رشته‌های زعفران گران‌بها را از گل‌ها جمع‌آوری می‌کنند.
اما تنها ۵۰٪ از کارفرمایان در کشوری که اقتصاد آن از محدودیت‌های طالبان بر آموزش و فعالیت زنان رنج می‌برد، زنان را استخدام می‌کنند.
رحمتی گفت: انتقال پول یک مشکل واقعی است. ما باید از طریق واسطه‌های صرافی در دبی پول خود را به افغانستان وارد کنیم.
او ادامه داد: اگر نتوانیم به موقع ویزا بگیریم تا در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کنیم، یا اگر اصلاً ویزا نگیریم، موقعیت خود را در بازار جهانی به طور کامل از دست خواهیم داد.
موسیقی‌دان بیکار
وحید نکزای لوغری، نوازنده هارمونیوم و سارندا، که یک ساز سنتی زهی افغان است، یکی از اعضای ارکستر ملی بود و حتی در هند کنسرت‌هایی برگزار می‌کرد.
این افغان ۴۶ ساله در خانه ساده‌اش در یکی از حومه‌های کابل گفت: من تمام خانواده‌ام را تأمین می‌کردم، ما زندگی زیبایی داشتیم. اما با روی کار آمدن امارت اسلامی، موسیقی ممنوع شد و حالا من بیکار هستم
او گاهی به عنوان راننده تاکسی کار می‌کند تا خانواده هفت نفره‌اش را تأمین کند و اکنون تنها پنج هزار افغانی در ماه (۶۵ یورو) درآمد دارد، که این رقم کمتر از یک‌پنجم درآمدی است که از کنسرت‌هایش به دست می‌آورد.
او توضیح داد: عناصر طالبان خانه‌ام را مانند سایر خانه‌های کابل بازرسی کردند، آن‌ها آلات موسیقی من را پیدا کردند. به آن‌ها گفتم که دیگر نوازندگی نمی‌کنم و آن‌ها آلات را نابود نکردند.
او با حسرت گفت: هیچ‌کس به ما نگفت: دیگر موسیقی ننوازید، اما ما راهی برای تأمین خانواده‌تان پیدا خواهیم کرد.
آرایشگاه‌های مخفی
خانمی به نام «سیّده» که نام مستعار است، گفت که بسته شدن سالن‌های زیبایی در سال گذشته قلب او را شکست، اما او چهار ماه پیش به مکان دیگری در کابل منتقل شد.
سیّده ۲۱ ساله توضیح داد: «ما اینجا این مکان را پیدا کردیم.» او این سالن را با این شرط اداره می‌کند که «مشتریان بسیار محرمانه بیایند و برخی از کارکنان ما اینجا بخوابند تا همسایه‌ها فکر کنند که یک خانواده در این مکان زندگی می‌کند.»
او افزود: «ما قبلاً بین سی تا چهل مشتری در روز داشتیم، اما حالا فقط شش یا هفت مشتری داریم.» با این حال، او همچنان ۲۵ کارمند خود را حفظ کرده تا هر کدام درآمدی داشته باشند.
درآمد سالن زیبایی به یک سوم کاهش یافته است و درآمد سیّده نیز از ۲۵ هزار افغانی به عددی بین هشت تا دوازده هزار افغانی کاهش یافته است.
او گفت: ما مخفیانه کار می‌کنیم و نمی‌دانیم تا چه زمانی می‌توانیم ادامه دهیم.
او اشاره کرد که پلیس برخی از سالن‌های مخفی را پیدا کرده و تجهیزات را تخریب کرده و با کارکنان بدرفتاری کرده است و همچنین جریمه‌هایی را اعمال کرده است.
مجاهدی که کارمند دولت شد
عبدالوَلی شاهین به مدت چهار سال آرزو داشت که در صفوف طالبان شهید شود. اما پس از تسلط این گروه بر کشور، او راکت‌انداز خود را کنار گذاشت و در پشت کامپیوتر در اداره اطلاعات و فرهنگ در غزنی مشغول به کار شد.
این مجاهد سابق ۳۱ ساله گفت: من هرگز به اندازه امروز مضطرب نبودم، مسئولیت‌های بیشتری نسبت به مردم دارم.
او افزود: تمام کاری که ما انجام می‌دادیم جهاد بود، اکنون کار دشوارتر است.
او ۱۰ هزار افغانی حقوق می‌گیرد که برای تأمین خانواده پنج نفره‌اش کافی است.
او توضیح داد: من به امارت اسلامی برای سه سال گذشته نمره ۱۰ از ۱۰ می‌دهم، اوضاع خوب است و ما به آینده امیدواریم.
او از بازگشت امنیت که به نظرش یک موفقیت بزرگ است، و از مصادره زمین‌ها و ساختمان‌های عمومی که به‌طور غیرقانونی اشغال شده بودند، تمجید کرد. اما او وجود نقص‌هایی را پذیرفت و امیدوار است که برطرف شوند. او در پایان گفت: «صلح باید ادامه یابد.»
افغانستان برای سال‌های بسیاری اولین کشور در جهان در کشت گیاه خشخاش بود، قبل از اینکه این موقعیت به کشور دیگری منتقل شود.
گزارش جهانی مواد مخدر ۲۰۲۴ که توسط دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل منتشر شده، نشان می‌دهد که افغانستان برای سال‌های زیادی اولین کشور در جهان بود که گیاه خشخاش را که برای تولید تریاک استفاده می‌شود و در اروپا، آفریقا و کانادا توزیع می‌شود، کشت می‌کرد. در حالی که تأمین مواد مخدر در قاره‌های آمریکا عمدتاً از مزارع خشخاش در مکزیک و کلمبیا صورت می‌گرفت.
با بازگشت طالبان به قدرت در آوریل ۲۰۲۲، دولت جدید افغانستان ممنوعیت شدیدی بر کشت خشخاش اعمال کرد که تنها به محدود کردن عرضه مواد غیرقانونی مانند هروئین محدود نشد، بلکه مواد مخدر تجویزی نیز تحت تأثیر قرار گرفتند. در نتیجه، تولید تریاک بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به میزان ۹۵ درصد کاهش یافت و به ۳۳۳ تن رسید.
