از میانجیگری تا تضمین: مصر به یک سوپاپ اطمینان منطقه‌ای در توافق هسته‌ای ایران تبدیل می‌شود
در منطقه‌ای که با تنش‌ها درهم آمیخته بود، قاهره با اطمینان خاطر برای عقب راندن مسئله هسته‌ای ایران از آستانه انفجار تلاش می‌کرد تا دیدگاه‌ها را به هم نزدیک کند، از تشدید تنش جلوگیری کند و ناآرامی‌ها را فرو بنشاند.
دیپلماسی مصر توانست مسئله هسته‌ای ایران را به مسیر گفتگو بازگرداند و هرگونه سناریوی تشدید تنش را مسدود کند.
از قاهره، پیام‌های آرامش پدیدار شد. این کشور میزبان دورهای مهم مذاکره بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بود و پل‌های ارتباطی با اروپا و ایالات متحده را بازسازی کرد و به شریکی کلیدی در جلوگیری از وقوع یک رویارویی جدید در منطقه تبدیل شد، در حالی که پیش‌بینی می‌شد میانجیگری با کشورهای تروئیکا و ایالات متحده گسترش یابد و راه را برای یک توافق گسترده‌تر هموار کند.
کارشناسان و تحلیلگرانی که با العین نیوز صحبت کردند، به اتفاق آرا بر اهمیت نقش مصر که در ایجاد اعتماد بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موفق بوده و در را برای تفاهم‌های گسترده‌تر با قدرت‌های بزرگ، به ویژه اروپا، گشوده است، توافق داشتند. این امر قاهره را به ضامن آرامش و سوپاپ اطمینانی برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنش در منطقه تبدیل می‌کند.
خنثی کردن شرط‌بندی‌ها برای خراب کردن مذاکرات
دکتر مهدی عزیز، تحلیلگر سیاسی و استاد رسانه‌ای ایران، می‌گوید که نقش مصر در مسئله هسته‌ای ایران بسیار مثبت بوده و به طور مستقیم در موفقیت توافق اخیر، علیرغم همه شرط‌بندی‌هایی که با هدف منحرف کردن آن انجام شده بود، نقش داشته است.
عزیز در مصاحبه‌ای با العین نیوز توضیح داد که تلاش‌های دولت مصر، چه در چارچوب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و چه خارج از آن، نقش سیاسی محوری در ایجاد زمینه مناسب برای گفتگو و جلوگیری از تلاش‌ها برای منحرف کردن مذاکرات ایفا کرده است.
عزیز فاش کرد که علاوه بر تلاش‌های اسرائیل برای دامن زدن به تنش‌ها و منحرف کردن مذاکرات، فشار آشکاری بر ایران و تلاش‌هایی برای سوءاستفاده از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان ابزاری سیاسی برای جلوگیری از هرگونه توافق وجود داشته است.
او تأکید کرد که موفقیت این توافق که با حمایت مصر حاصل شده، نشان‌دهنده پیروزی دیپلماسی است و امید به همگرایی دیدگاه‌ها با کشورهای اروپایی و دستیابی به تفاهم‌های جدید با ایالات متحده را احیا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد که با توجه به وضعیت پیچیده منطقه‌ای و رویه‌های اسرائیل و آمریکا که حاکمیت کشورهای منطقه را تهدید می‌کند، نقش مصر گامی مبارک در جهت هموار کردن راه برای یک توافق جامع و آینده‌ای پایدارتر است.
این تحلیلگر سیاسی ایرانی معتقد بود که با توجه به این تفاهمی که قاهره در دستیابی به آن موفق شد، روزهای آینده پر از نکات مثبت خواهد بود. او ابراز امیدواری کرد که این توافق آغازی برای تقویت روابط مصر و ایران و مشاهده توافقات و تفاهم‌های مشترک بیشتر در آینده نزدیک باشد.
بازگرداندن اعتماد
از سوی دیگر، عمر احمد، کارشناس امور ایران، معتقد است که موفقیت دیپلماتیک مصر در دستیابی به توافق بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) گامی حیاتی است. او خاطرنشان کرد که تهران از بحران اعتماد به نهادهای بین‌المللی، کشورهای اروپایی و حتی سازمان ملل متحد رنج می‌برد، به ویژه پس از تجربیات قبلی که در آن احساس می‌کرد آنچه در میز مذاکره توافق شده بود، متعاقباً تضعیف شده است.
عمر در گفتگو با العین نیوز ادامه داد که این توافق، تحت حمایت مصر، تضمین می‌کند که چنین سناریوهایی تکرار نشود و از ایجاد بهانه علیه ایران یا فعال شدن هرگونه مکانیسم تنبیهی که می‌تواند منجر به رویارویی نظامی جدید شود، مانند آنچه در منطقه در طول جنگ ۱۲ روزه شاهد بودیم، جلوگیری می‌کند.
او خاطرنشان کرد که قاهره، از طریق روابط متعادل خود با نهادهای بین‌المللی، توانست به عنوان عامل رشد و ضامن این توافق عمل کند. این نشان دهنده اعتماد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران به نقش مصر است که بی‌طرفانه و بدون منافع محدود است.
این کارشناس مصری در امور ایران توضیح داد که هدف قاهره روشن است: آرام کردن اوضاع در منطقه‌ای بی‌ثبات و جلوگیری از هرگونه تشدید بیشتر، که قاهره را به شریکی قابل اعتماد در روند آرام کردن اوضاع تبدیل می‌کند.
او انتظار داشت که روابط بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به حالت عادی بازگردد و به زودی شاهد بازگشت بازرسان بین‌المللی به تهران و تحولی مثبت در این زمینه باشیم. این گام مورد تقدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جامعه بین‌المللی قرار گرفت و همچنین راه را برای توافقی بزرگ با اروپا هموار می‌کند.
خنثی کردن یک انفجار جدید
دکتر احمد سید احمد، استاد روابط بین‌الملل جشنواره و کارشناس امور آمریکا در مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام، به نوبه خود تأکید کرد که نقش مصر در نزدیک‌تر کردن ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) محوری و مداوم بوده است. قاهره اخیراً میزبان نشست مهمی بین عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بود. این اولین نشست از این نوع نیست، زیرا مصر پیش از این نیز در ژوئن گذشته میزبان دور مذاکراتی بین دو طرف بود.
احمد در مصاحبه‌ای با العین نیوز افزود که قاهره برای کاهش شکاف بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تلاش کرده است تا از طریق حل و فصل مسالمت‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران، به مسائل باقی‌مانده رسیدگی شود. این حل و فصل دو هدف اصلی را محقق می‌کند: اول، محدود کردن توانایی ایران برای داشتن سلاح‌های هسته‌ای، و دوم، به رسمیت شناختن حق این کشور برای غنی‌سازی اورانیوم برای اهداف صلح‌آمیز، و در نتیجه، گشودن درها برای لغو تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده بر آن.
او افزود که این امر ناشی از تعهد مصر به جلوگیری از تشدید تنش‌های منطقه‌ای، به ویژه پس از جنگ اسرائیل و ایران در ژوئن گذشته، و همچنین هشدارهای مداوم آن در مورد خطرات گسترش سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه است. او خاطرنشان کرد که مصر دیدگاه جامعی را اتخاذ کرده است که خواستار منطقه‌ای عاری از تمام سلاح‌های کشتار جمعی، از جمله سلاح‌های هسته‌ای، است. این دیدگاه باید شامل همه کشورهای منطقه، از جمله اسرائیل، باشد و در عین حال حق همه کشورها برای داشتن فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز را تضمین کند.
راه را برای توافق گسترده‌تر (P5+1) هموار می‌کند.
احمد سید احمد تأکید کرد که این نزدیکی روابط مصر، رابطه بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به سمت همکاری به جای دوری از هم سوق می‌دهد و راه را برای توافق گسترده‌تر بین ایران و قدرت‌های بزرگ (گروه ۵+۱)، مشابه توافق سال ۲۰۱۵، هموار می‌کند. این امر به خنثی کردن هرگونه رویارویی نظامی جدید کمک خواهد کرد.
بزرگترین چالش
در زمینه‌ای متفاوت، دکتر هادی عیسی دلول، یک استاد دانشگاه ایرانی متخصص در فیزیک هسته‌ای و حقوق بین‌الملل، معتقد است که با وجود موفقیت قاهره، رسیدن به توافق با اتحادیه اروپا بسیار دشوارتر است.
دلول به العین نیوز افزود که فقدان ضمانت‌ها مانع توافق با اروپا می‌شود و خاطرنشان کرد که مسئله اصلی، توانایی قاهره در اعمال فشار بر کشورهای اروپایی برای ارائه ضمانت‌های واقعی و غیرقابل فسخ است.
