اختلال اینترنت در افغانستان، به بازار ارز ایران هم شوک وارد کرد
در پی قطع اینترنت افغانستان توسط طالبان در اوایل مهر ۱۴۰۴، بازار ارز تهران به‌طرز کم‌سابقه‌ای دچار نوسان شد.
این خاموشی ۵۰ ساعته، که از روز ۹ مهر آغاز شد، نه تنها ارتباط مردم افغانستان با پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام را قطع کرد، بلکه موجب توقف کامل معاملات ارزی در میدان فردوسی تهران شد.
صرافان و دلالان که نرخ لحظه‌ای دلار را از کانال‌های تلگرامی وابسته به بازار هرات دریافت می‌کردند، ناگهان بدون مرجع قیمتی ماندند. به گفته یکی از فعالان ارزی، هرات به‌عنوان «ساعت تنظیم بازار» عمل می‌کند و وقتی این ساعت از کار بیفتد، بازار داخلی در حالت انتظار یا هراس قرار می‌گیرد. نتیجه مستقیم این وضعیت، کاهش ۷۰ درصدی حجم معاملات در بازار آزاد تهران و جهش نرخ دلار از حدود ۱۱۰ هزار تومان به ۱۱۴ هزار تومان در کمتر از ۴۸ ساعت بود.
شهر هرات، با اقتصادی متکی به دلار و ارتباط مستقیم با مرز دوغارون، نقش محوری در تأمین و توزیع ارز غیررسمی ایران دارد. در سال‌های اخیر، با تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، ایران برای تأمین ارز مورد نیاز خود بیش از پیش به این مسیر وابسته شده است. روزانه بین ۲ تا ۳ میلیون دلار ارز از طریق مسیرهای غیررسمی از هرات وارد ایران می‌شود؛ اغلب در چمدان‌ها یا خودروهای شخصی که از مرز عبور می‌کنند.
این وابستگی از دوره ریاست عبدالناصر همتی بر بانک مرکزی شکل گرفت؛ زمانی که با تحریم‌های سنگین، مسیرهای رسمی مسدود شده بود. صرافان افغان، با همکاری بانک مرکزی ایران، نقش پل ارتباطی ارز را ایفا کردند. انتقال حواله‌ها از طریق اپلیکیشن‌هایی مانند «پیمان» و کارمزدهای پایین، این مسیر را تقویت کرد.
به‌رغم اعتراض برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی که می‌گویند «افغان‌ها نرخ ارز ایران را تعیین می‌کنند»، کارشناسان می‌گویند نقش هرات نه در کنترل، بلکه در پایداری نرخ است. برای نمونه، در مهر ۱۴۰۳، تزریق ۵ میلیون دلار توسط صرافان هرات نرخ دلار را ظرف دو روز ۵ هزار تومان کاهش داد.
اکنون، با بازگشت تدریجی اینترنت به هرات، نوسان بازار کمی کاهش یافته، اما نرخ دلار در ۵ اکتبر همچنان در حدود ۱۱۴ هزار تومان باقی مانده است. این رویداد نشان داد که قطع ارتباط با یک شهر مرزی می‌تواند زلزله‌ای در پایتخت ایجاد کند.
