ساخت «کریدور زنگزور» در مرز ارمنستان برای ایران چه پیامدی دارد؟
نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور آذربایجان روز جمعه در کاخ سفید با حضور ترامپ توافق صلح امضا کردند که بر اساس آن، کریدور زنگزور – با نام «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» – به مدت ۹۹ سال در اختیار آمریکا قرار می‌گیرد. اما این توافق برای ایران چه پ
این مسیر، آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان و سپس به ترکیه و اروپا متصل می‌کند و در عین حال مرز ایران با ارمنستان و دسترسی زمینی به اروپا از این مسیر را مسدود خواهد کرد.
طبق گزارش رسانه‌های آمریکایی، مسیر جدید تحت قوانین ارمنستان اداره می‌شود و آمریکا زمین آن را از دولت ایروان اجاره کرده و به کنسرسیومی برای توسعه زیرساخت و مدیریت خواهد سپرد. این کریدور شامل خطوط ریلی، نفتی، گازی و فیبر نوری است و توسط بخش خصوصی توسعه می‌یابد.
نقطه کلیدی این پروژه، فاصله ۴۴ کیلومتری میان خاک اصلی آذربایجان و نخجوان در استان سیونیک ارمنستان است. طی سه دهه گذشته، آذربایجان برای ارتباط با نخجوان و ترکیه مجبور به استفاده از مسیر ایران بوده که این امر هم درآمد ترانزیتی و هم موقعیت راهبردی برای ایران به همراه داشت. با افتتاح این مسیر، چنین امتیازی از ایران گرفته می‌شود.
مهم‌ترین نگرانی‌های ایران شامل کاهش اهمیت ژئوپولتیک در کریدورهای شمال–جنوب و شرق–غرب، قطع دسترسی زمینی به دریای سیاه و قفقاز از طریق ارمنستان، افزایش حضور اطلاعاتی و نظامی آمریکا و اسرائیل در شمال‌غرب، نفوذ بیشتر ترکیه و آذربایجان، تلاش برای دور زدن ایران همزمان با پروژه «آی‌مِک»، افزایش صادرات تسلیحات آمریکایی به حاشیه خزر، احتمال درگیری مرزی و کاهش نقش روسیه در شمال‌غرب ایران است.
رحمان قهرمانپور، کارشناس روابط بین‌الملل، این توافق را نمونه‌ای از افزایش نفوذ غرب در قفقاز جنوبی پس از ناکامی روسیه در جنگ اوکراین دانست. او نوشت که مسکو در تلاش برای حفظ قدرت در «خارج نزدیک» خود بود، اما نتیجه آن تقویت حضور آمریکا در همسایگی‌اش شد.
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مطالعات آمریکا، موفقیت ترامپ در میانجی‌گری صلح را «دستاوردی چشمگیر» توصیف کرد، اما هشدار داد که پیچیدگی سیاسی و امنیتی منطقه، پایداری توافق را نامطمئن می‌کند.
احسان موحدیان، استاد دانشگاه و کارشناس قفقاز، بر ضرورت واکنش فعال ایران تأکید کرد و پیشنهاد داد تهران طرح‌های مشخصی برای سرمایه‌گذاری مشترک در سیونیک ارائه دهد تا همچنان در این منطقه نقش‌آفرین بماند.
