چگونه آمریکا هواپیماهای ایران را به «تابوت‌های پرنده» تبدیل کرد؟
صنعت هوانوردی ایران از چند دهه قبل تحت تأثیر تحریم‌های غرب، به ویژه آمریکا قرار داشته است. این تحریمها باعث فرسودگی شدید ناوگان هوایی کشور شده و نبود قطعات منجر به حوادث هوایی مصیبت‌باری گردیده است.
تأثیر تحریم ها بر ناوگان هوایی غیرنظامی
تحریم های اعمال شده علیه ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ مانع از خرید قطعات یدکی ضروری هواپیما شد و شرکت‌های هواپیمایی را مجبور کرد از کانال های غیررسمی برای تهیه این قطعات استفاده کنند.
ایران از شرکت‌های واسطه برای خرید و انتقال قطعات یدکی به روش‌های غیررسمی بهره می گیرد، اما این تلاش‌ها چندان موفق نبوده است. در نتیجه این تحریمها، تقریبا نیمی از ناوگان هوایی ایران که حدود ۳۰۰ فروند هواپیما دارد به دلیل کمبود قطعات یدکی و نگهداری از کار افتاده است.
خطوط هوایی ایران بسیار متکی به هواپیماهای قدیمی مانند فوکر ۱۰۰ و بوئینگ ام.دی هستند که هزینه نگهداری و سوختشان بالاست. در سال‌های اخیر، تعداد مسافران و پروازهای هوایی به میزان قابل توجهی کاهش یافته، زیرا هزینه سفر افزایش یافته و محدودیت‌هایی برای هواپیماهای ایران در فرودگاه‌های خارجی وجود دارد.
تأثیر تحریمها بر ناوگان هوایی نظامی
تحریم‌های آمریکایی نه تنها هواپیماهای غیرنظامی، بلکه هواپیماهای نظامی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از هواپیماهای نظامی ایران با مشکلات مشابه نگهداری و کمبود قطعات یدکی روبرو هستند که منجر به حوادث کشنده متعددی شده است، از جمله:
- در سال ۱۹۸۱، سقوط یک هواپیمای هرکولس C-130 منجر به کشته شدن گروهی از فرماندهان ارشد جنگ ایران و عراق شد.
- در سال ۲۰۰۵، سقوط یک هواپیمای داسو فالکون ۲۰ باعث کشته شدن احمد کاظمی، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران و تعدادی دیگر از فرماندهان سپاه گردید.
گورستان هواپیماها در فرودگاه مهرآباد
عباس علی آبادی، وزیر صنعت و تجارت ایران، در اکتبر ۲۰۲۳ در اشاره به وضعیت اسفبار ناوگان هوایی کشور از «گورستان هواپیما» در فرودگاه مهرآباد تهران یاد کرد.
این توصیف بیانگر ابعاد بحرانی است که ناوگان هوایی ایران به دلیل تحریم ها با آن روبروست؛ جایی که بسیاری از هواپیماها به دلیل نبود قطعات یدکی مورد نیاز، غیرقابل پرواز باقی مانده اند.
تحریم های آمریکا علیه ایران در چند دهه اخیر باعث فرسودگی شدید ناوگان هوایی این کشور شده و موجب رخ دادن سلسله حوادث دلخراشی گردیده که حتی جان مقامات ارشد نظام را نیز گرفته است.
این تحریم ها همچنان بر توانایی ایران در به روزرسانی و نگهداری از هواپیماهایش تأثیر منفی می گذارد و جان بسیاری از غیرنظامیان و نظامیان را در معرض خطر قرار می دهد.
برخی از مهم‌ترین حوادث هوایی که به کشته شدن مقامات ایرانی منجر شده عبارتند از:
- در ماه مه ۲۰۲۴، سقوط بالگرد حامل رئیس جمهور ابراهیم رئیسی و دیگر مقامات که آخرین نمونه از این سلسله حوادث برای مقامات ایرانی بود.
- در مارس ۲۰۲۱، سقوط بالگردی که حامل حمید سجادی وزیر کنونی ورزش و تعدادی از همراهانش بود که به کشته شدن اسماعیل احمدی، یکی از اعضای سپاه پاسداران منجر گردید.
- در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۵، سقوط هواپیمای احمد کاظمی فرمانده نیروی زمینی سپاه که به کشته شدن وی و تعدادی دیگر از فرماندهان سپاه انجامید.
- در مه ۲۰۰۱، سقوط یک فروند هواپیمای یاک-۴۰ متعلق به خطوط هوایی فرازقشم که به کشته شدن رحمان دادمان وزیر راه و ترابری، تعدادی از نمایندگان مجلس و معاونان برخی وزرا انجامید.
- در سال ۱۹۸۱، سقوط یک فروند هواپیمای هرکولس C-130 نیروی هوایی.
