معضل ایران: چگونه نیروهای نیابتی خود را حفظ کرده و از جنگ همه‌جانبه اجتناب کند؟
در بحبوحه نگرانی‌های فزاینده از وقوع یک جنگ همه‌جانبه بین حزب‌الله و اسرائیل، با افزایش سطح تنش بین آن‌ها، سؤالاتی در مورد موضع ایران در قبال این گروه لبنانی به میان آمده که چرا برای حمایت از آن‌ها هنوز مداخله نکرده است؟
پس از یک سری «توهین‌ها» که با حملات اسرائیل به حزب‌الله تشدید شد، ایران با دوراهی‌های روشنی مواجه است. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، تهران می‌خواهد بازدارندگی علیه اسرائیل را احیا کند و در عین حال از یک جنگ همه‌جانبه بین دو کشور که ایالات متحده را به مداخله می‌کشاند، اجتناب کند.
این روزنامه آمریکایی توضیح داد که اسرائیل می‌خواهد عوامل خود را در برابر آنچه که «دفاع پیشرفته» در برابر اسرائیل می‌نامد (حزب‌الله، حماس و حوثی‌ها در یمن) بدون وارد شدن به نبرد از جانب آن‌ها حفظ کند.
ایران چه می‌خواهد؟
در عین حال، ایران می‌خواهد با از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با غرب، بخشی از تحریم‌های اقتصادی سخت‌گیرانه‌ای را که علیه این کشور اعمال شده بود، بردارد و در عین حال روابط نزدیک نظامی و تجاری خود را با رقبای اصلی واشنگتن، روسیه و چین حفظ کند.
علی فایز، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «مبانی برای ایران تغییر نکرده است. مطلقاً نمی‌خواهد وارد یک جنگ بزرگ‌تر در منطقه شود.»
وی افزود: احتمالاً این یکی از دلایلی است که ایران تاکنون به ترور اسماعیل هنیه رهبر حماس در زمانی که برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران در تهران بود، پاسخ نداده است.
جنگ اسرائیل علیه حزب‌الله در جنوب لبنان مایه شرمساری دیگری برای ایران و رئیس‌جمهور جدید آن است، زیرا فشار بر او را برای پاسخ به اسرائیل برای دفاع از یک متحد مهم افزایش می‌دهد.
تحلیلگران می‌گویند در حالی که ایران تا کنون از تحریک اسرائیل به یک جنگ منطقه‌ای بزرگ‌تر که رهبر ایران علی خامنه‌ای آن را نمی‌خواهد، خودداری کرده، مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران به امید ارائه چهره معتدل‌تری به جهان از سازمان ملل بازدید می‌کند. همچنین با دیپلمات‌های اروپایی به امید از سرگیری مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران که ممکن است به کاهش تحریم‌های حیاتی تحمیل شده بر اقتصاد متزلزل این کشور منجر شود، دیدار خواهد کرد.
پزشکیان در این هفته در نیویورک در اظهارات خود با صراحت گفت که اسرائیل به دنبال به دام انداختن کشورش در یک جنگ گسترده‌تر است و افزود: «این اسرائیل است که به دنبال ایجاد این درگیری همه‌جانبه است. آن‌ها ما را به نقطه‌ای می‌کشانند که نمی‌خواهیم به آن برسیم.»
گسترش نفوذ
از زمان سرنگونی شاه در سال ۱۹۷۹ و روی کار آمدن جمهوری جدید، ایران تلاش کرده تا نفوذ خود را در سراسر منطقه گسترش دهد و قول داده است که اسرائیل را نابود کند. شبکه‌ای از نمایندگانی ساخته است که از لحاظ مالی و تسلیحاتی آن‌ها را تامین و حمایت می‌کند، اما به طور کامل کنترل نمی‌کند. حماس و جهاد اسلامی فلسطین در غزه و کرانه باختری، حوثی‌ها در یمن، شیعیان در عراق، علوی‌ها در سوریه، و حزب‌الله در جنوب لبنان، که گمان می‌رود به بیش از ۱۵۰ هزار موشک مجهز شده است که می‌تواند تمام اسرائیل را هدف قرار دهد.
در حالی که حملات حماس به اسرائیل نزدیک به یک سال پیش نقش ایران را برجسته کرد، تل‌آویو از فرصت استفاده کرد و دو تن از نیروهای نیابتی را از بین برد یا کاهش داد: حماس در مرز جنوبی و حزب‌الله در مرز شمالی خود که موشک‌هایی را به اسرائیل فرستادند. حمایت از حماس باعث شده است که هزاران اسرائیلی از خانه‌های خود آواره شوند.
در همین حال، اسرائیل به جنگ مخفیانه خود علیه ایران ادامه داد و افسران ارشد را در حمله موشکی به کنسولگری ایران در دمشق در ماه آوریل کشتند. سپس اسرائیل و ایران قبل از عقب‌نشینی، حملاتی را به سرزمین‌های یکدیگر رد و بدل کردند.
اخیراً اسرائیل با منفجر کردن پیجرها در لبنان وحشت ایجاد کرد و توانایی خود را برای نفوذ به ساختار حزب‌الله نشان داد. او سپس رگباری از راکت‌ها و بمب‌ها را دنبال کرد که در روز دوشنبه صدها نفر را در لبنان کشتند، خونین‌ترین روز از زمان جنگ داخلی این کشور در سال ۱۹۹۰.
جنگ تمام عیار
مقامات می‌گویند اسرائیل در عرض یک هفته پس از حملات به حزب‌الله به اهداف کوتاه مدت خود دست یافت، اما هدف نهایی نامشخص است.
سوزان مالونی، کارشناس و مدیر بخش مرتبط با مسائل ایران و سیاست خارجی در موسسه بروکینگز، گفت: «اسرائیل در تلاش است حزب‌الله را به حمله‌ای بکشاند که منجر به جنگی همه‌جانبه شود و اسرائیل را قادر می‌سازد تا جنگ را به سمت آنچه تهدید استراتژیک واقعی خود می‌داند، یعنی خود ایران، بکشاند.»
مالونی اضافه کرد که حزب‌الله همچنین «مایل نیست وارد درگیری شود که احتمالاً منجر به نابودی آن است» و خاطرنشان کرد که «برای ایران، حزب‌الله بزرگترین عامل بازدارنده است، توانایی‌ها و نزدیکی آن به اسرائیل اولین خط دفاعی ایران را تشکیل می‌دهد، و اگر ایران باشد، نابود می شود. این باعث می‌شود ایرانی‌ها به طور قابل توجهی آسیب پذیرتر شوند.»
این ماموران نماینده راهبرد دفاعی ایران برای حفاظت از تهران هستند. فایز می‌گوید که قرار است نیروهای نیابتی برای ایران بجنگند و می‌افزاید: «هرگز این اصل نبود که ایران برای دفاع از آن‌ها بجنگد.»
ایران چه می‌گوید؟
در حال حاضر، ایران آنچه را که اتفاق می‌افتد از نزدیک تماشا می‌کند، در حالی که فرض می‌کند یک حزب‌الله مسلح و سازمان‌یافته می‌تواند بدون کمک صریح ایران از خود دفاع کند و آسیب جدی به اسرائیل بزند.
به نظر می‌رسد اسرائیل از چالش‌های ایران سوء استفاده می‌کند، اما مثل همیشه، خطر اشتباه در قضاوت این کشور است.
الی گرانمایه، کارشناس مسائل ایران در شورای روابط خارجی اروپا، گفت که عناصر تندرو در سپاه پاسداران در ایران و در درون خود حزب‌الله وجود دارند که «مقابله با اسرائیل را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند و ترجیح می‌دهند این اتفاق هرچه زودتر بیفتد.»
کورنلیوس آدبار که ایران را برای کارنگی اروپا مطالعه می‌کند، می‌گوید ایران باید به هر طریقی از محور مقاومت خود حمایت کند و افزود: ایران نمی‌تواند این را برای همیشه بپذیرد. مردم خواهند پرسید: اگر نتوانید از عوامل خود محافظت کنید، چه نیرویی هستید؟
پزشکیان در یک سخنرانی کوتاه روز سه‌شنبه در برابر سازمان ملل، اسرائیل را به «بربریت» متهم کرد و نیابت‌های ایران را «مبارزان آزادی» توصیف کرد. اما او همچنین از عصر جدید صحبت کرد و متعهد شد که نقش سازنده ایفا کند.
پزشکیان به عنوان یک میانه‌رو در رژیم ایران دیده می‌شود. پیروزی وی در انتخابات ریاست جمهوری امسال به عنوان نشانه‌ای تلقی می‌شود که علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب، می‌خواهد تنش‌ها را در داخل ایران کاهش دهد که در سال ۲۰۲۲ به اوج خود رسید و توسط ابراهیم رئیسی تندرو تشدید شد، که به عنوان جانشین بالقوه رهبری تلقی می‌شد اما در سقوط هلیکوپتر درگذشت.
پزشکیان با همراهی مذاکره‌کنندگان باتجربه و شناخته شده برای غرب، در سازمان ملل تلاش می‌کند تا دولت خود را معتدل، عملی و پذیرای دیپلماسی معرفی کند.
گزینه‌های ایران
اما با نزدیک شدن به انتخابات ایالات متحده در نوامبر، زمان‌بندی پیچیده است، و این ممکن است آخرین فرصت برای چنین ارتباطی باشد.
این روزنامه آمریکایی هشدار داد که اگر عوامل ایران به شدت مورد هجوم قرار گیرند و مذاکرات جدید درباره پرونده هسته‌ای نتیجه‌ای نداشته باشد، صدای اعتراض قوی در داخل ایران به گوش می‌رسد که خواستار تسلیح برنامه هسته‌ای ایران و دستیابی به بازدارندگی از این طریق هستند.
وی خاطرنشان کرد که ایران نیز ممکن است به امید دستیابی به سامانه پیشرفته دفاع هوایی S-400 روسیه روابط خود را با مسکو تعمیق کند، زیرا سیستم‌های فعلی آن در مقابل اسرائیل ضعیف شده‌اند.
فایز گفت: «ایران اکنون بر سر دوراهی ایستاده است. در حال بررسی این است که آیا راهی برای پیشرفت در دیپلماسی هسته‌ای وجود دارد یا خیر. اما هر جنگی که به طور قابل توجهی حزب‌الله را تضعیف کند، باعث می‌شود ایران احساس امنیت کمتری کند و محاسبات هسته‌ای آن را تغییر دهد.»
