دانشمند ایرانی در میان چهرههای تاثیرگذار علم جهان در سال ۲۰۲۵: سارا تبریزی کیست؟
سارا تبریزی، دانشمند ایرانی و متخصص عصبشناسی، بهعنوان یکی از ۱۰ چهره تاثیرگذار علمی سال ۲۰۲۵ از نگاه مجله نیچر انتخاب شد. اما از او چه میدانیم؟
نام او در فهرست Nature’s ۱۰ قرار گرفته است؛ فهرستی که هر ساله توسط سردبیران این نشریه معتبر علمی تهیه میشود و به معرفی افرادی میپردازد که نقش مهمی در شکلدادن به روندها و دستاوردهای علمی جهان داشتهاند.
این انتخاب پس از آن صورت گرفت که تبریزی در اوایل ماه سپتامبر، طی یک تماس ویدئویی، برای نخستین بار دادههایی را مشاهده کرد که پژوهشگران حوزه بیماری هانتینگتون دههها در انتظار آن بودند. این دادهها شواهدی قانعکننده ارائه میداد که نشان میداد یک ژندرمانی هدفمند میتواند سرعت پیشرفت این بیماری زوال عصبی و ارثی مغز را کاهش دهد.
تبریزی که ریاست مرکز بیماری هانتینگتون در کالج دانشگاهی لندن را بر عهده دارد، پیش از مشاهده این نتایج ابراز نگرانی کرده بود که شاید هنگام بروز علائم، زمان مداخله درمانی از دست رفته باشد. اما به گفته او، این دادهها تاییدی قدرتمند بود مبنی بر اینکه پنجره درمان برای این بیماری نادر همچنان باز است و امکان مداخلههای موثر و تغییردهنده مسیر بیماری وجود دارد.
ژندرمانی مورد اشاره با نام AMT-۱۳۰ شناخته میشود؛ درمانی که توسط شرکت زیستفناوری uniQure در آمستردام توسعه یافته و از یک ویروس بیخطر برای انتقال ماده ژنتیکی به بخشهای آسیبدیده مغز استفاده میکند. این روش با خاموشکردن تولید پروتئین معیوب جهشیافته هانتینگتون، از تخریب تدریجی سلولهای مغزی جلوگیری میکند.
دادههای این کارآزمایی بالینی محدود و شامل ۱۲ بیمار دریافتکننده دوز بالای درمان بود. با وجود تهاجمیبودن روش و نیاز آن به جراحی طولانی مغز، نتایج چشمگیر گزارش شد. در یک مقیاس استاندارد ارزیابی عملکردهای حرکتی و شناختی، کاهش امتیاز افراد درمانشده طی سه سال تنها ۰٫۳۸ واحد بود، در حالی که این رقم در گروه کنترل به ۱٫۵۲ واحد رسید؛ به این معنا که سرعت افت عملکرد تا ۷۵ درصد کاهش یافته است. همچنین سطح یک پروتئین مرتبط با مرگ سلولهای مغزی در مایع نخاعی بیماران کاهش نشان داد.
تبریزی اکنون علاوه بر ایفای نقشهای رهبری در ارزیابی پنج درمان دیگر در مرحله توسعه بالینی، هدایت پژوهشهای آزمایشگاهی درباره مکانیسمهای زوال عصبی را نیز دنبال میکند. او پیشتر نیز تجربه شکستهای دردناک را پشت سر گذاشته بود، از جمله ناکامی درمان تومینرسن در یک کارآزمایی نزدیک به ۸۰۰ نفره. با این حال، درسهای آن تجربه در شکلگیری AMT-۱۳۰ نقش داشت؛ درمانی که اکنون از آن بهعنوان امیدبخشترین پیشرفت در درمان هانتینگتون یاد میشود.
تبریزی که متولد لندن است، تحصیلات دانشگاهی خود را در بریتانیا آغاز کرد و با دریافت مدرک کارشناسی ممتاز بیوشیمی از دانشگاه هریوت–وات و سپس مدرک پزشکی از دانشگاه ادینبرو، بهعنوان دانشآموختهای ممتاز شناخته شد. او پس از دریافت مدرک دکتری از کالج دانشگاهی لندن، مسیر حرفهای خود را در حوزه عصبشناسی بالینی و پژوهشهای پیشرفته زوال عصبی ادامه داد.
