مهمترین آداب و رسوم عید نوروز در میان پارسی زبانان
عید باستانی نوروز که در ایران و چندین کشور منطقه از جمله افغانستان و تاجیکستان جشن گرفته میشود، دارای آداب و رسوم خاصی است که از صدها سال پیش سینه به سینه به نسل امروز منتقل شده است.
یکی از مهمترین آداب پیش از نوروز، خانهتکانی است. پارسیزبانان در آستانه تحویل سال تمام خانه و اسباب و اثاثیه خود را گردگیری و تمیز میکنند.
جشن چهارشنبه سوری و آتشبازی از دیگر جشنها و رسوم پیش از نوروز است. مراسم چهارشنبه سوری در آخرین چهارشنبه سال خورشیدی برگزار میشود. از دوران کهن، رسم آتش افروختن متداول بوده است. این رسم در ایران، آذربایجان و بخشهایی از افغانستان در قالب روشن کردن آتش در آخرین چهارشنبه سال مرسوم بوده است.
زیارت اهل قبور و مزار درگذشتگان در آخرین پنجشنبه سال نیز از رسوم مهمی است که بسیاری از پارسیزبانان در آستانه نوروز انجام میدهند. در منطقه خراسان، مراسم «الفه» نیز در آرامگاهها، قبرستانها و مساجد برای تکریم و احترام به گذشتگان بر پا میشود. طی این مراسم، شیرینی و کیک محلی (نان شیری، قطاب، گمک) در کنار سبزه بر سر سفره گذاشته میشود.
مهمترین رسم نوروز، سفره هفتسین است. پهن کردن سفره عید رسمی مشترک در مراسم نوروز است. عناصر این سفره که در ایران سفره هفتسین نام دارد به چند دسته تقسیم میشوند:
1- عناصری که «هفت سین» را تشکیل میدهند عبارتند از سیب، سیر، سکه، سمنو، سبزه، سماق، سرکه، سنجد، ساعت، سنبل و ....
2- عناصری که جنبه نمادین دارند مثل ماهی قرمز، آینه، تخم مرغ رنگی، دیوان حافظ، قرآن و ...
3- عناصری که جنبه خوراکی و پذیرایی از مهمان را دارند: مثل انواع و اقسام آجیل، شیرینی، شکلات و میوه.
بسیاری از مردم ایران شب عید «سبزی پلو با ماهی» میپزند. در قرنهای گذشته، اکثر مردم تنها سالی یک مرتبه میتوانستند پلو بخورند و آن هم شب نوروز بود. در این شب، بسیاری از مردم پلو میپختند و از این پلوی نوروزی برای فقرا، سلمانیها، حمامیها و... پیشکشی میبردند.
در کابل و شهرهای شمالی افغانستان به جای سفره هفتسین، سفره هفت میوه رایج است. میوههایی مثل زردآلو، سنجد، پسته، بادام، کشمش سبز و سرخ در این سفره قرار داده میشوند.
علاوه بر این، سفره هفت شین در میان پیروان زرتشت و سفره هفت میم در نقاط مختلف فارس رواج دارد.