بازگشت بیماری عصر «ویکتوریا»: چرا وبا دوباره در جهان شیوع یافته است؟
بیماری وبا که به عنوان یکی از معضلات بهداشتی دوران ویکتوریا شناخته می‌شود و به ظاهر ریشه‌کن شده بود، بار دیگر در برخی نقاط جهان شیوع یافته است. اما علت چیست؟
کارشناسان دو عامل اصلی این بازگشت را بحران آب‌وهوا و درگیری‌های داخلی می‌دانند که شرایط را برای گسترش این بیماری فراهم کرده‌اند.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۲۴ تعداد ۸۰۴ هزار و ۷۲۱ مورد ابتلا به وبا و ۵۸۰۵ مورد مرگ ناشی از آن ثبت شده است. این آمار در مقایسه با سال ۲۰۲۳ که ۵۳۵ هزار و ۳۲۱ مورد ابتلا و ۴۰۰۷ مورد مرگ گزارش شده بود، نزدیک به ۵۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. با این حال، متخصصان معتقدند که این ارقام رسمی ممکن است بسیار کمتر از تعداد واقعی مبتلایان و قربانیان باشد. تخمین‌های غیررسمی حاکی از آن است که سالانه بین ۱.۳ تا ۴ میلیون نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند و بین ۲۱ هزار تا ۱۴۳ هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند.
در سال ۲۰۲۵، شش کشور میانمار، جمهوری دموکراتیک کنگو، سودان، سودان جنوبی، آنگولا و غنا درخواست دزهای قابل‌توجهی از واکسن وبا را از ذخایر جهانی ارائه کرده‌اند تا شیوع این بیماری را کنترل کنند. با این حال، تقاضای بالا برای این واکسن‌ها باعث شده که از سال ۲۰۲۲ هیچ‌گونه واکسیناسیون پیشگیرانه در کشورهای پرخطر انجام نشود.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آفریقا در جلسه‌ای در ژانویه ۲۰۲۵، وبا را به عنوان یکی از عوامل مرگ‌ومیر جدی در این قاره معرفی کرد. این سازمان اعلام کرده که سیل‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، نبود آب سالم و بهداشت نامناسب، که اغلب به دلیل جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی است، عوامل اصلی شیوع وبا در آفریقا هستند.
آلیسون راسل، مدیر ارشد برنامه در اتحادیه واکسن Gavi، تأکید کرده که تأمین آب سالم و بهداشت عمومی اولین خط دفاعی در برابر این بیماری است. او معتقد است که در شرایط جنگی و درگیری، که مردم به اجبار جابه‌جا می‌شوند، مهار وبا بسیار دشوارتر می‌شود و در چنین وضعیتی واکسن‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند.
همچنین، آزمایش‌های سریع جدیدی برای تشخیص وبا که می‌توانند در ۱۵ دقیقه نتیجه را مشخص کنند، توسط Gavi به ۱۴ کشور کم‌درآمد و متوسط معرفی شده‌اند. کارشناسان امیدوارند که این آزمایش‌ها بتوانند در شناسایی کانون‌های اصلی شیوع بیماری و اتخاذ تدابیر کنترلی مؤثرتر کمک کنند.
پروفسور یان هولمگرن از دانشگاه گوتنبرگ، که در دهه ۱۹۹۰ تیم سازنده اولین واکسن خوراکی وبا با نام Dukoral را رهبری کرده بود، هشدار داده که کمبود واکسن یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای برنامه سازمان جهانی بهداشت در ریشه‌کن کردن وبا تا سال ۲۰۳۰ است. با این حال، راسل می‌گوید که در سال‌های اخیر ذخایر واکسن بهبود یافته و روند تأمین واکسن اکنون سریع‌تر از گذشته انجام می‌شود.
