راز «کرم گوش»؛ چرا بعضی آهنگ‌ها از ذهنمان بیرون نمی‌روند؟
تقریباً همه افراد تجربه کرده‌اند که آهنگی بدون خواست آن‌ها در ذهن تکرار می‌شود و گاه ساعت‌ها یا حتی روزها ادامه می‌یابد. اما علت این پدیده چیست؟
این پدیده که در روان‌شناسی موسیقی با عنوان «کرم گوش» شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین واکنش‌های ذهنی انسان به موسیقی است و دانشمندان اکنون توانسته‌اند راز آن را تا حد زیادی کشف کنند.
به گزارش ساینس آلرت، بیش از ۹۰ درصد مردم در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار این پدیده شده‌اند. کرم گوش معمولاً زمانی فعال می‌شود که فرد آهنگی را بارها شنیده باشد یا حتی با شنیدن تنها یک واژه یا عبارت مرتبط، ذهنش به طور خودکار ملودی آن را بازسازی کند. در واقع مغز قطعه موسیقی را مانند یک فایل صوتی خطی ذخیره نمی‌کند، بلکه آن را در قالب بخش‌های جداگانه و تکرارشونده سازماندهی می‌کند.
در هنگام بروز این پدیده، شبکه‌ای از مغز به نام «شبکه پیش‌فرض» فعال می‌شود. این بخش زمانی فعال است که ذهن در حالت استراحت یا خیال‌پردازی قرار دارد و در چنین شرایطی، مغز به شکل ناخودآگاه بخش‌های آشنا و تکراری موسیقی را بازپخش می‌کند.
دانشمندان راه‌هایی نیز برای کنترل این پدیده پیشنهاد کرده‌اند. یکی از ساده‌ترین روش‌ها خواندن همان آهنگ با صدای بلند یا همراه با دیگران است. انجام این کار باعث فعال شدن بخش‌های اجتماعی مغز می‌شود که با شبکه‌های تکرار ذهنی در تضاد است و به تدریج چرخه کرم گوش را متوقف می‌کند.
روش دیگر جایگزینی آهنگ مزاحم با قطعه‌ای دیگر است که ساختار ریتمیک متنوع‌تری دارد یا از تکرار کمتر برخوردار است. شنیدن چنین موسیقی‌هایی ذهن را از مسیر تکراری خارج و تمرکز را به سوی الگوهای تازه هدایت می‌کند.
شرکت‌های فناوری نیز در سال‌های اخیر وارد این حوزه شده‌اند. برخی نرم‌افزارها قطعات صوتی کوتاهی طراحی کرده‌اند که عمداً فاقد تکرار متوالی هستند و می‌توانند ذهن را از تکرار ناخواسته آهنگ‌ها رها کنند.
با این حال، بسیاری از افراد از تکرار این ملودی‌ها احساس بدی ندارند. برای برخی، «کرم گوش» یادآور لحظات خوش یا خاطرات خاص است و حتی احساس آرامش ایجاد می‌کند. همین امر نشان می‌دهد که موسیقی نه تنها ابزاری برای سرگرمی بلکه نیرویی نیرومند در شکل‌دهی به حافظه و احساسات انسان است؛ نیرویی که گاه در ذهن ماندگارتر از هر واژه‌ای می‌شود.
