«زلزله‌ای خاموش»: هزاران مکان تاریخی در ایران به دلیل فرونشست زمین در معرض خطر نابودی قرار دارند
نزدیک به چهار هزار مکان میراثی در ایران، از جمله اماکن تاریخی، موزه‌ها، روستاهای باستانی و مناطق گردشگری، در معرض خطر پدیده فرونشست زمین هستند.
اماکن تاریخی در ایران تحت تأثیر پدیده‌ای به نام «زلزله خاموش» قرار دارند که ناشی از پدیده «فرونشست زمین» است. وزیر میراث فرهنگی و گردشگری ایران روز یکشنبه در جلسه هیئت دولت، گزارش مفصلی از وضعیت فرونشست زمین در کشور ارائه کرد.
بر اساس این گزارش که متن کامل آن در رسانه‌های ایران منتشر نشده است، تقریباً ۴۰۰۰ مکان میراثی در ایران، از جمله اماکن تاریخی، موزه‌ها، روستاهای باستانی و مناطق گردشگری، در معرض تهدید این پدیده قرار دارند.
نکته قابل توجه این است که این گزارش هنوز توسط مرجع مسئول میراث فرهنگی منتشر نشده و با وجود جدی بودن موضوع، به صورت عمومی اعلام نشده است.
فرونشست زمین در نتیجه استخراج بیش از حد و بی‌رویه آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد که مستلزم مداخله سازمان‌های مختلف دولتی مانند وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و مجلس شورای اسلامی است. این امر همچنین مستلزم مشارکت خود جامعه، به ویژه از طریق مصرف آب‌های زیرزمینی برای اهداف کشاورزی است که می‌تواند به تشدید یا کاهش این پدیده کمک کند.
علی بیت‌اللهی، رئیس گروه مدیریت ریسک و زلزله در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به روزنامه دنیای اقتصاد گفت که تهیه این گزارش گامی مثبت است و خاطرنشان کرد که اگر این بناهای تاریخی از بین بروند، نمی‌توان آن‌ها را جایگزین کرد. او با توجه به دشواری جایگزینی آن‌ها در مقایسه با زیرساخت‌های شهری مانند خطوط لوله نفت و گاز، بر حساسیت اثرات رانش زمین بر اماکن تاریخی تأکید کرد.
او خاطرنشان کرد که رئیس‌جمهور ایران دستوراتی برای تشکیل کمیته ویژه‌ای در هیئت دولت صادر کرده است تا به صورت تخصصی به این موضوع رسیدگی کند. بیت‌اللهی بر لزوم اولویت‌بندی اقدامات درمانی بر اساس استان‌های مختلف مانند اصفهان، سمنان، زنجان، یزد، فارس و سایر استان‌ها تأکید کرد و خواستار اجرای اقدامات احتیاطی مهندسی برای کاهش خطرات تهدیدکننده این نمادهای میراثی شد.
او تأکید کرد که تجربیات بین‌المللی موفقی در مدیریت رانش زمین وجود دارد، اما با تأسف خاطرنشان کرد که هیچ اقدام خاصی برای حفاظت از اماکن تاریخی در هیچ یک از مناطق آسیب‌دیده ایران که شخصاً از آن‌ها بازدید کرده، ندیده است. او در پایان گفت: «طرح این موضوع توسط وزیر میراث فرهنگی در هیئت دولت می‌تواند آغاز اقدام عملی ملموسی باشد، زیرا این بناهای تاریخی، امانتی برای نسل‌های آینده و ریشه‌های هویت ما هستند.»
