جمجمه‌ای که نه انسان است و نه نئاندرتال؛ این جمجمه مرموز همه را شگفت‌زده کرد
در نگاه اول، هیچ شباهتی به این سیاره ندارد، موجودی با جسمی نوک‌تیز که از سرش بیرون زده، نیمی انسان، نیمی تک‌شاخ. اما دانشمندان به کشف راز جمجمه پترالونا نزدیک‌تر می‌شوند.
آن‌ها می‌گویند این جمجمه باستانی که در غار پترالونا، حدود ۲۲ مایلی جنوب شرقی تسالونیکی در یونان کشف شده است، کمتر از ۳۰۰ هزار سال قدمت دارد.
این جمجمه نه یک هومو ساپینس مانند ما بوده و نه یک نئاندرتال. تیمی از محققان در چین، فرانسه، یونان و بریتانیا می‌گویند: «تعیین سن برای جمجمه تقریباً کاملی که در غار پترالونا در یونان یافت شده، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. این فسیل جایگاه کلیدی در تکامل انسان اروپایی دارد.» تبلیغات جمجمه پترالونا با یک نوک مشخص که از بالای آن چسبیده است، پیدا شد که یک استالاگمیت است، یک ساختار معدنی که از کف غارها بالا می‌آید. استالاگمیت‌ها با چکه کردن آب از سقف غار به آرامی رشد می‌کنند و هر چند سال یک میلی‌متر به اندازه آن اضافه می‌شود.
جمجمه پترالونا در ابتدا توسط یک روستایی محلی به نام کریستوس ساریانیدیس، در سال ۱۹۶۰، ظاهراً در حالی که به دیوار یک اتاق غار چسبیده بود، پیدا شد. دانشمندان بعداً تشخیص دادند که این جمجمه با تجمع تدریجی کلسیت، یک ماده معدنی رایج که معمولاً در غارها یافت می‌شود، به دیوار جوش خورده است. کلسیت همچنین در استالاگمیت بزرگی که از سر آن بیرون زده بود، یافت می‌شود که از آن زمان در طی فرآیند تمیزکاری قبل از انتقال به موزه باستان‌شناسی تسالونیکی، جایی که در معرض نمایش است، برداشته شده است.
دانشمندان برای این مطالعه جدید، کلسیتی را که مستقیماً روی «جمجمه تقریباً کامل» رشد کرده بود، که فک پایین آن وجود ندارد، قدمت‌گذاری کردند. این تیم در مقاله جدید خود می‌گویند که این نمونه کلسیت «تنها نمونه‌ای است که می‌تواند اطلاعات مهمی در مورد سن فسیل ارائه دهد». آن‌ها دریافتند که حداقل ۲۷۷۰۰۰ سال قدمت دارد، اما احتمالاً تا ۲۹۵۰۰۰ سال هم امکانش هست، که آن را در اواخر دوران پلیستوسن میانی اروپا قرار می‌دهد. در آن زمان، اروپا پوشیده از جنگل‌ها و بیشه‌های باز بود و آب و هوا عموماً مرطوب‌تر و با تغییرات دمایی کمتر در طول فصول بود. تخمین‌های قبلی قدمتی حدود ۱۷۰،۰۰۰ تا ۷۰۰،۰۰۰ سال را نشان می‌دادند که دقت بسیار کمتری داشت.
این فرد باستانی در اروپا در کنار نئاندرتال‌ها، گروه منقرض‌شده‌ای از انسان‌های باستانی و نزدیک‌ترین خویشاوندان باستانی ما، زندگی می‌کرده است. با این حال، کارشناسان گمان می‌کنند که فرد مذکر بخشی از یک گروه انسانی متفاوت به نام هومو هایدلبرگنسیس بوده است که قبل از نئاندرتال‌ها وجود داشته و ابتدایی‌تر بوده است.
جمعیت‌های اروپایی انسان‌های هایدلبرگی به نئاندرتال‌ها تکامل یافتند، در حالی که جمعیت جداگانه‌ای از انسان‌های هایدلبرگی در آفریقا به گونه خودمان، انسان خردمند، تکامل یافتند. جمجمه پترالونا بر اساس اندازه و استحکام فسیل تقریباً به طور قطع مرد بود، به همین دلیل به آن «مرد پترالونا» نیز گفته می‌شود. پروفسور کریس استرینگر، انسان‌شناس موزه تاریخ طبیعی لندن و نویسنده این مطالعه، به Live Science گفت: دندان‌های جمجمه فقط ساییدگی متوسطی داشتند، بنابراین احتمالاً متعلق به یک بزرگسال جوان بوده است. با اینکه جمجمه پترالونا در ابتدا بیش از ۶۰ سال پیش پیدا شد، از آن زمان تاکنون محققان را گیج کرده است.
در اوایل دهه ۱۹۸۰، قدمت جمجمه موضوع یک بحث علمی بزرگ بود، تا حدودی به این دلیل که نتایج اولیه گاهی اوقات به سختی قابل تفسیر بودند. دیرینه‌انسان‌شناسان به طرق مختلف آن را به هومو ارکتوس، هومو نئاندرتال یا «هومو ساپینس‌های باستانی» نسبت می‌دادند.
این تیم می‌گوید: «این موضوع از زمان کشف آن بیش از ۶۰ سال پیش مورد بحث بوده است و دشواری‌های اعمال روش‌های تاریخ‌گذاری فیزیکی بر نمونه‌های ماقبل تاریخ را برجسته می‌کند.» اما مطالعه جدید آن‌ها که در مجله تکامل انسان منتشر شده است، نزدیک‌ترین نشانه را تا به امروز ارائه می‌دهد که این فرد به کدام گونه تعلق داشته است. این جمجمه هنوز به طور قطعی به عنوان هومو هایدلبرگنسیس تأیید نشده است، اما این موضوع می‌تواند در یک مطالعه آینده تأیید شود.
هومو هایدلبرگنسیس بین ۳۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰ سال پیش زندگی می‌کرد و در آفریقا تکامل یافت، اما تا ۵۰۰۰۰۰ سال پیش برخی از جمعیت‌های آن در اروپا مستقر بودند. این گونه به اندازه کافی ماهر بود که حیوانات بزرگ را برای غذا شکار کند، در حالی که ممکن است از پوست آن نیز به ویژه در مناطق سردسیر استفاده دیوانه‌واری شده باشد.
