۳۶ میلیارد برابر خورشید: رکورد کشف بزرگ‌ترین سیاهچاله شکسته شد
دانشمندان از کشف سیاهچاله‌ای با جرم بی‌سابقه خبر داده‌اند که حدود ۳۶.۳ میلیارد برابر خورشید جرم دارد و در کهکشانی دوردست جای گرفته است.
این یافته که می‌تواند بزرگ‌ترین سیاهچاله شناخته‌شده تاکنون باشد، در مرکز کهکشان SDSS J1148+1930 قرار دارد. برای مقایسه، سیاهچاله مرکز کهکشان راه شیری با جرم ۴.۳ میلیون برابر خورشید در برابر این جرم عظیم، بسیار کوچک به نظر می‌رسد.
این سیاهچاله به دلیل ابعاد و جرم خارق‌العاده‌اش، دیگر در دسته «ابرپرجرم‌ها» قرار نمی‌گیرد و پژوهشگران آن را در گروه جدیدی با عنوان «فراابرپرجرم» طبقه‌بندی کرده‌اند. توماس کالت، اخترفیزیکدان دانشگاه پورتموث بریتانیا، گفته است: «این جرم یکی از ۱۰ سیاهچاله بزرگ شناخته‌شده است و احتمالاً از همه آن‌ها بزرگ‌تر است. روش جدید ما برای اندازه‌گیری، دقت و اطمینان بسیار بالاتری نسبت به مطالعات پیشین دارد.»
سیاهچاله‌های ابرپرجرم معمولاً بیش از یک میلیون برابر خورشید جرم دارند و در مرکز کهکشان‌های بزرگ جای گرفته‌اند. با وجود اینکه از نظر نظری محدودیتی برای رشد جرم آن‌ها وجود ندارد، بر اساس محاسبات، با توجه به عمر ۱۳.۸ میلیارد ساله جهان، بیشترین جرم قابل انتظار برای چنین اجرامی حدود ۵۰ میلیارد برابر خورشید است.
تعیین دقیق این مقادیر با استفاده از پدیده «نعل اسب کیهانی» ممکن شده است؛ نوعی عدسی گرانشی که در آن نور یک منبع بسیار دور توسط میدان گرانشی یک کهکشان نزدیک‌تر خم می‌شود و به شکل کمانی مانند نعل اسب دیده می‌شود. تیمی به سرپرستی کارلوس ملو-کارنیرو از دانشگاه فدرال ریو گرانده دو سول برزیل، با استفاده از این پدیده و بررسی حرکت ستارگان، جرم سیاهچاله را با دقت بالا محاسبه کردند.
پیش از این نیز سیاهچاله‌هایی با جرم زیاد، از جمله TON-618 شناسایی شده بودند، اما برآورد جرم آن‌ها با خطای قابل توجهی همراه بوده است. برای نمونه، جرم TON-618 ابتدا ۶۶ میلیارد برابر خورشید اعلام شد، اما در سال ۲۰۱۹ به حدود ۴۰ میلیارد برابر خورشید بازنگری شد.
کهکشان SDSS J1148+1930 که این سیاهچاله در مرکز آن قرار دارد، یک «کهکشان فسیلی» به شمار می‌رود؛ بقایای یک خوشه کهکشانی که کهکشان‌های عضو آن در گذر زمان با هم ادغام شده‌اند و سیاهچاله‌های مرکزی‌شان نیز ترکیب شده تا این جرم غول‌آسا شکل گیرد.
