پیشنهاد غنیسازی صفر ترامپ و آینده مبهم پرونده هستهای ایران
نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل درباره برنامه هستهای ایران بار دیگر نگاهها را به سمت رابطه پرتنش تهران و واشنگتن معطوف کرد؛ نشستی که در آن، نماینده ویژه دونالد ترامپ از آمادگی آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران بر پایه «غنیسازی صفر در ایران» سخن گفت.
این موضعگیری، اگرچه در امتداد اظهارات پیشین ترامپ درباره تمایل به توافق با ایران ارزیابی میشود، اما برای نخستین بار بهطور شفاف چارچوب مدنظر واشنگتن را ترسیم کرد و واکنشهای متعددی را در محافل سیاسی و تحلیلی برانگیخت.
در سوی مقابل، مقامهای جمهوری اسلامی طی سالهای گذشته همواره تأکید کردهاند که حق غنیسازی اورانیوم خط قرمز ایران است و هرگونه توافقی باید این حق را به رسمیت بشناسد. از همین رو، پیشنهاد غنیسازی صفر از نگاه بسیاری در تهران، نه یک فرصت دیپلماتیک بلکه تکرار خواستهای غیرقابلپذیرش تلقی میشود. با این حال، تفاوت این مرحله در آن است که نماینده آمریکا هیچ اشارهای به برنامه موشکی یا نقش منطقهای ایران نکرد؛ موضوعی که میتواند نشانه تغییر اولویتها یا دستکم تعدیل لحن واشنگتن باشد.
برخی تحلیلگران معتقدند طرح صریح غنیسازی صفر، بیش از آنکه یک پیشنهاد نهایی باشد، ابزاری سیاسی برای انتقال هزینه رد مذاکره به ایران است. در شرایطی که همچنان سرنوشت بیش از ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنیسازیشده ایران نامشخص است و گزارشهای مستقل از امکان بازسازی تأسیسات آسیبدیده خبر میدهند، آمریکا میکوشد با تمرکز بر این مطالبه، مسیر آینده بحران را کنترلپذیرتر نشان دهد. همزمان، ترامپ که پیشتر با حمله به تأسیسات هستهای ایران نام خود را در تاریخ ثبت کرده، ظاهرا به دنبال دستیابی به توافقی متفاوت از برجام و ثبت یک «اولین» دیگر در کارنامه سیاسی خود است.
در چنین فضایی، گزینههای پیشروی ایران محدود و پرهزینه به نظر میرسند. ادامه وضع موجود میتواند از تشدید فوری تنش جلوگیری کند، اما فشار اقتصادی و تحریمها را کاهش نخواهد داد. تشدید فعالیتهای هستهای نیز خطر برخورد نظامی دوباره را افزایش میدهد. در مقابل، ورود به مذاکرهای واقعی، حتی بر پایه فرمولهایی چون کنسرسیوم منطقهای غنیسازی، میتواند راهی میانه باشد؛ راهی که ریسک تقابل را کاهش داده و امکان مطالبه رفع تحریمها را فراهم کند.
در نهایت، پیشنهاد غنیسازی صفر، نه الزاماً یک بنبست قطعی است و نه یک فرصت آسان. این طرح بیش از هر چیز آزمونی برای سنجش اراده سیاسی دو طرف است؛ آزمونی که نتیجه آن میتواند مسیر پرونده هستهای ایران و معادلات امنیتی منطقه را برای سالهای آینده شکل دهد.
