۱۰ نهاد تحت امر رهبری ایران؛ ساختار حکومتی «پیچیده» در کشور
سیستم پیچیده حکومتی در ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ (۱۳۵۷)، فعالیت شبکه‌ای از نهادهای غیرمنتخب تحت کنترل رهبری را در کنار رئیس‌جمهور و مجلس منتخب مردم تشکیل داد.
در این دوره، ایران از طریق سه مرجع مستقل که قدرت را در این کشور در دست دارند، یعنی قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که همگی بر اساس اصول ۵۷ و ۶۰ قانون اساسی، تحت نظارت رهبری هستند، از یک سلطنت مشروطه به ریاست شاه به حکومت جمهوری تبدیل شد.
برخی از این نهادهای حاکمیتی ازجمله مجلس شورا، مجلس خبرگان و رییس‌جمهور از طریق ابزارهای دموکراتیک مثل انتخابات منتصب می‌شوند و برخی دیگر از طریق انتصاب شکل می‌گیرند، اما در نهایت اختیارات رهبری همچنان غالب است.
در زیر چارچوب اطلاعاتی العین نیوز در مورد برجسته‌ترین نهادها و ارگان‌های سیاسی، قضایی و نظامی در ایران را مشاهده می‌کنیم.
رهبر
وظایف و اختیارات:
- ولی فقیه فرمانده کل کشور و تمامی نیروهای مسلح بوده و در کلیه امور سیاسی و مذهبی دارای اختیارات نهایی است
- او رؤسای نهادهای کلیدی مانند قوه قضائیه، سپاه پاسداران و نیروهای مسلح را منصوب می‌کند
- صلاحیت اعلام جنگ و صلح و صدور فتواهای دینی را دارد
رئیس‌جمهور
وی برای مدت ۴ سال انتخاب می‌شود و قانون اساسی اجازه نمی‌دهد بیش از دو دوره متوالی داشته باشد.
وظایف و اختیارات:
- دومین مقام عالی کشور
- رئیس قوه مجریه
- مسئول تضمین اجرای قانون اساسی
- ایشان در سیاست داخلی و امور خارجی نفوذ زیادی دارد اما زیر نظر رهبری
مجلس شورای اسلامی
- این سازمان متشکل از ۲۹۰ عضو منتخب است و مسئولیت وضع قوانین را بر عهده دارد
- بودجه عمومی دولت و معاهدات بین‌المللی را مورد بحث و تصویب قرار می‌دهد
- از طریق جلسات استیضاح بر عملکرد دولت و رئیس‌جمهور نظارت می‌کند
- حق عزل وزرا از طریق رای عدم اعتماد را دارد
شورای نگهبان
- این شورا متشکل از ۱۲ عضو است که نیمی از آن‌ها حقوقدانان منصوب از سوی رهبری و نیمی دیگر حقوقدانان منصوب‌شده از سوی مجلس هستند
- بررسی قوانین مصوب مجلس برای اطمینان از انطباق آن‌ها با قانون اساسی و شرع
- حل و فصل اختلافات بین مجلس و سایر مراجع بر سر قانون اساسی بودن قوانین
- بر انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی نظارت داشته و نتایج آن را تأیید می‌کند
مجمع تشخیص مصلحت نظام
- حل و فصل اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان
- ارائه مشاوره به رهبر در مورد سیاست‌های عمومی
- در صورت فوت یا ناتوانی راهنما، یکی از اعضای شورای رهبری را انتخاب می‌کند که تا انتخاب راهنمای جدید، وظایف او را برعهده بگیرد
- این مجمع متشکل از شخصیت‌های برجسته سیاسی، مذهبی و قضایی است که از سوی رهبری منصوب می‌شوند
- نقش مشورتی در تدوین سیاست‌های راهبردی کشور ایفا می‌کند
نیروهای مسلح ایران
- متشکل از ارتش منظم، سپاه پاسداران و بسیج (بسیج مردمی) است
- دفاع از کشور در برابر تهدیدات خارجی و داخلی ماموریت آن است
سپاه پاسداران:
- نقش محوری در سیاست، اقتصاد و امنیت داخلی دارد و مستقیماً تابع اختیارات رهبری است
قوه قضائیه ایران:
- متشکل از دیوان عالی کشور، دادگاه‌های عمومی و خاص است
- قاضی ارشد، منصوب‌شده از سوی رهبری و عهده‌دار نظارت بر کلیه محاکم و قضات
- اعمال شرع و تفسیر قوانین مدنی و جزایی ماموریت اوست
کابینه
- ریاست آن برعهده رئیس‌جمهور است و شامل وزرایی می‌شود که توسط رئیس‌جمهور منصوب و به تصویب مجلس رسیده‌اند
- مأموریت‌های این گروه به اجرای سیاست‌های دولت و اداره وزارتخانه‌های مختلف
- اجرای قوانین و سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی خلاصه می‌شود
مجلس خبرگان
- ماموریت انتخاب رهبری و نظارت بر عملکرد او را دارد
- متشکل از ۸۸ منتخب روحانیت است
- نقش نظارتی او اختیار عزل رهبر در صورت لزوم است
شورای امنیت ملی
- هماهنگی سیاست‌های امنیتی و دفاعی ماموریت این شوراست
- ریاست آن برعهده رئیس‌جمهور است و شامل وزیر دفاع، وزیر امور خارجه، وزیر کشور و سایر مقامات نظامی می‌شود
- ارائه مشاوره به رهبری در مسائل امنیتی و دفاعی
