۱۰ نهاد تحت امر رهبری ایران؛ ساختار حکومتی «پیچیده» در کشور
![](https://cdn.al-ain.com/images/2024/5/22/261-202335-screenshot-2024-05-22-19-44-37-099-com.android.chrome-edit_700x400.jpg)
سیستم پیچیده حکومتی در ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ (۱۳۵۷)، فعالیت شبکهای از نهادهای غیرمنتخب تحت کنترل رهبری را در کنار رئیسجمهور و مجلس منتخب مردم تشکیل داد.
در این دوره، ایران از طریق سه مرجع مستقل که قدرت را در این کشور در دست دارند، یعنی قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که همگی بر اساس اصول ۵۷ و ۶۰ قانون اساسی، تحت نظارت رهبری هستند، از یک سلطنت مشروطه به ریاست شاه به حکومت جمهوری تبدیل شد.
برخی از این نهادهای حاکمیتی ازجمله مجلس شورا، مجلس خبرگان و رییسجمهور از طریق ابزارهای دموکراتیک مثل انتخابات منتصب میشوند و برخی دیگر از طریق انتصاب شکل میگیرند، اما در نهایت اختیارات رهبری همچنان غالب است.
در زیر چارچوب اطلاعاتی العین نیوز در مورد برجستهترین نهادها و ارگانهای سیاسی، قضایی و نظامی در ایران را مشاهده میکنیم.
رهبر
وظایف و اختیارات:
- ولی فقیه فرمانده کل کشور و تمامی نیروهای مسلح بوده و در کلیه امور سیاسی و مذهبی دارای اختیارات نهایی است
- او رؤسای نهادهای کلیدی مانند قوه قضائیه، سپاه پاسداران و نیروهای مسلح را منصوب میکند
- صلاحیت اعلام جنگ و صلح و صدور فتواهای دینی را دارد
رئیسجمهور
وی برای مدت ۴ سال انتخاب میشود و قانون اساسی اجازه نمیدهد بیش از دو دوره متوالی داشته باشد.
وظایف و اختیارات:
- دومین مقام عالی کشور
- رئیس قوه مجریه
- مسئول تضمین اجرای قانون اساسی
- ایشان در سیاست داخلی و امور خارجی نفوذ زیادی دارد اما زیر نظر رهبری
مجلس شورای اسلامی
- این سازمان متشکل از ۲۹۰ عضو منتخب است و مسئولیت وضع قوانین را بر عهده دارد
- بودجه عمومی دولت و معاهدات بینالمللی را مورد بحث و تصویب قرار میدهد
- از طریق جلسات استیضاح بر عملکرد دولت و رئیسجمهور نظارت میکند
- حق عزل وزرا از طریق رای عدم اعتماد را دارد
شورای نگهبان
- این شورا متشکل از ۱۲ عضو است که نیمی از آنها حقوقدانان منصوب از سوی رهبری و نیمی دیگر حقوقدانان منصوبشده از سوی مجلس هستند
- بررسی قوانین مصوب مجلس برای اطمینان از انطباق آنها با قانون اساسی و شرع
- حل و فصل اختلافات بین مجلس و سایر مراجع بر سر قانون اساسی بودن قوانین
- بر انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی نظارت داشته و نتایج آن را تأیید میکند
مجمع تشخیص مصلحت نظام
- حل و فصل اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان
- ارائه مشاوره به رهبر در مورد سیاستهای عمومی
- در صورت فوت یا ناتوانی راهنما، یکی از اعضای شورای رهبری را انتخاب میکند که تا انتخاب راهنمای جدید، وظایف او را برعهده بگیرد
- این مجمع متشکل از شخصیتهای برجسته سیاسی، مذهبی و قضایی است که از سوی رهبری منصوب میشوند
- نقش مشورتی در تدوین سیاستهای راهبردی کشور ایفا میکند
نیروهای مسلح ایران
- متشکل از ارتش منظم، سپاه پاسداران و بسیج (بسیج مردمی) است
- دفاع از کشور در برابر تهدیدات خارجی و داخلی ماموریت آن است
سپاه پاسداران:
- نقش محوری در سیاست، اقتصاد و امنیت داخلی دارد و مستقیماً تابع اختیارات رهبری است
قوه قضائیه ایران:
- متشکل از دیوان عالی کشور، دادگاههای عمومی و خاص است
- قاضی ارشد، منصوبشده از سوی رهبری و عهدهدار نظارت بر کلیه محاکم و قضات
- اعمال شرع و تفسیر قوانین مدنی و جزایی ماموریت اوست
کابینه
- ریاست آن برعهده رئیسجمهور است و شامل وزرایی میشود که توسط رئیسجمهور منصوب و به تصویب مجلس رسیدهاند
- مأموریتهای این گروه به اجرای سیاستهای دولت و اداره وزارتخانههای مختلف
- اجرای قوانین و سیاستهای اقتصادی و اجتماعی خلاصه میشود
مجلس خبرگان
- ماموریت انتخاب رهبری و نظارت بر عملکرد او را دارد
- متشکل از ۸۸ منتخب روحانیت است
- نقش نظارتی او اختیار عزل رهبر در صورت لزوم است
شورای امنیت ملی
- هماهنگی سیاستهای امنیتی و دفاعی ماموریت این شوراست
- ریاست آن برعهده رئیسجمهور است و شامل وزیر دفاع، وزیر امور خارجه، وزیر کشور و سایر مقامات نظامی میشود
- ارائه مشاوره به رهبری در مسائل امنیتی و دفاعی