از قرارداد جامع ایران و روسیه که پزشکیان و پوتین در مسکو امضا می‌کنند چه می‌دانیم؟
ایران پس از چهار دهه تحریم‌های فناوری، دستاوردهای چشمگیری در بسیاری از فناوری‌های مدرن داشته و حضور روسیه به عنوان متحد می‌تواند به بهبود این فناوری‌ها کمک کند.
میدل ایست نیوز نوشت: ۱۱ اکتبر سال گذشته مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران برای اولین بار در عشق آباد ترکمنستان با ولادیمیر پوتین همتای روس خود دیدار کرد و قرار است در ۲۶ دی ماه سال جاری در مسکو دوباره یکدیگر را ملاقات کنند.
موضوع این ملاقات امضای قراردادی جامع بین دو کشور به نام «توافقنامه جامع همکاری راهبردی» است که یک قرارداد ۲۵ ساله بین ایران و روسیه با هدف کمک به تحکیم روابط آن‌ها خواهد بود.
خبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشی اعلام کرد که ایران و روسیه امروز در سه زمینه اصلی روابط دوجانبه، تعاملات منطقه‌ای و نقش آن‌ها در عرصه بین‌المللی همکاری می‌کنند. انرژی، فناوری‌های مدرن، اقتصاد و صنایع نظامی و دفاعی، محورهای اصلی روابط مسکو و تهران هستند. هر دو کشور دارای منابع عظیم گازی هستند و نیاز به استفاده از فناوری هسته‌ای برای رفع نیازهای خود دارند که به آن‌ها امکان می‌دهد در چارچوب یک قطب جدید و تاثیرگذار در عرصه بین‌المللی همکاری کنند.
ایران پس از چهار دهه تحریم‌های فناوری، به دستاوردهای چشمگیری در بسیاری از فناوری‌های مدرن دست یافته و حضور روسیه به عنوان متحد می‌تواند به بهبود این فناوری‌ها کمک کند، زیرا افق‌های جدیدی را برای روابط دو کشور ترسیم خواهد کرد.
در نیمه اول سال ۲۰۲۴، ۱.۳ میلیون تن کالا به ارزش ۴۹۴ میلیون دلار به روسیه صادر شد و ۱.۱ میلیون تن کالا به ارزش ۷۹۷ میلیون دلار از روسیه وارد شد. شاخص‌ترین کالای وارداتی از روسیه طلای خام بود که ۲۲ درصد از کل واردات ایران را تشکیل می‌دهد که هشدار مهمی در معاملات تجاری محسوب می‌شود زیرا نباید تنها به مواد اولیه محدود شود.
آنچه از توافق جامع ایران و روسیه می‌دانیم
تنظیم روابط و همکاری‌های دو کشور با توجه به تعدد موضوعات مطرح‌شده در این موافقتنامه، نیازمند توافقات جامع بود، ضرورتی که از سال ۲۰۰۱ بر آن تاکید شده است و در دو دهه گذشته متون متعددی در این زمینه تدوین شده است و انتظار می‌رود توافقنامه‌ای که در روزهای آینده به امضا دو طرف می‌رسد، جامع‌تر باشد و در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش یابد.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، این توافق را «پیمان بزرگ و بی‌سابقه» با ایران توصیف کرد.
به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، توافقنامه همکاری راهبردی جامع روسیه و ایران که از فوریه ۲۰۲۱ پس از سفر ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور فقید ایران آغاز شده و در دستور کار وزرا و دستیاران قرار گرفته، اکنون در مراحل پایانی مذاکرات است و انتظار می‌رود در نشست رسمی رؤسای جمهور دو کشور در مسکو امضا شود.
جزئیات توافقنامه
هنوز جزئیات دقیقی از مواد این توافق اعلام نشده است، اما به گفته زاخارووا و دیگر مقامات روسی، این توافق شامل همکاری در زمینه‌های انرژی، حملونقل، صنعت، کشاورزی و فرهنگ است و پتانسیل تبدیل شدن به یک نقطه عطف در روابط دو کشور را دارد.
این توافق علاوه بر محورهای اصلی آشکار، شامل همکاری در حوزه‌های رسانه، آموزش، اکتشاف فضایی و سیستم پرداخت بین بانکی نیز می‌شود، حوزه‌هایی که هر دو کشور به دلیل تحریم‌ها با فشار در آن‌ها مواجه هستند.
سرمایه‌گذاری روسیه در حوزه انرژی و حملونقل در ایران مهمترین محور این توافقنامه راهبردی است.
این توافقنامه علاوه بر ساخت و توسعه پالایشگاه‌های نفت ایران شامل ساخت و نوسازی خطوط بزرگ انتقال گاز و موافقت‌نامه‌های مربوط به مبادله گاز و نفت، به عنوان بخشی از همکاری دو کشور در بخش انرژی می‌شود.
اگرچه توافقنامه به عنوان یک توافق استراتژیک و تأثیرگذار شناخته شده است، تمرکز بیش از حد بر برخی از مفاد آن ممکن است به تقویت مداخلات طرف‌های ثالث که به دنبال پیوند دادن توافق به بُعد نظامی و امنیتی هستند، کمک کند، که ممکن است تنش‌ها را افزایش دهد. با توجه به شرایط کنونی جهانی، تمرکز بر برخی موارد ممکن است به نفع روسیه یا ایران نباشد.
پس از آغاز جنگ اوکراین، روسیه برخلاف میل خود، نقش پهپادهای ایرانی را در رسانه‌ها به وضوح نشان داد و همچنین از پاسخگویی به اتهامات وارده به تهران از سوی اروپا مبنی بر کمک به روسیه در تامین تجهیزات نظامی لازم برای این کشور خودداری کرد. بنابراین، تهران خود را به عنوان یک «شریک در جنگ» وارد این درگیری کرد.
در عین حال، نه منافع ایران و نه دکترین دیپلماتیک-نظامی ایران به سوی چنین مشارکتی گرایش نداشت، چنانکه تهران چه در دولت دوازدهم و چه در دولت کنونی بارها تاکید می‌کرد که ارسال پهپاد به روسیه قبل از شروع جنگ اوکراین بوده است و اینکه ایران هیچ موشکی به مسکو نداده است.
