آشواگاندا؛ گیاهی که هندی‌ها معتقدند به روان انسان جان دوباره می‌بخشد
فواید دارویی گیاه «آشواگاندا» که یکی از مهم‌ترین گیاهان در طب آیورودای هند محسوب می‌شود، بار دیگر در مرکز توجه پژوهش‌های علمی قرار گرفته است. اما آیا این گیاه واقعا برای سلامت روان انسان مفید است؟
بر اساس تازه‌ترین مطالعات، این گیاه که نام علمی آن «ویتانیای خواب‌آور» است و با نام‌هایی مانند «جنسینگ هندی» و «گیلاس زمستانی» نیز شناخته می‌شود، ممکن است در بهبود عملکرد جسمی، کاهش اضطراب، افزایش کیفیت خواب و حتی تقویت حافظه و تمرکز نقش داشته باشد.
آشواگاندا بوته‌ای کوچک با گل‌های زرد است که در هند و جنوب‌شرق آسیا رشد می‌کند و هزاران سال است که از پودر یا عصاره ریشه و برگ آن برای درمان مشکلاتی مانند استرس، نازایی و اختلالات عصبی استفاده می‌شود. نام سانسکریت آن به معنی «بوی اسب» است؛ اشاره‌ای به بوی قوی گیاه و باوری که آن را تقویت‌کننده قدرت جسمی می‌داند.
بخش قابل توجهی از پژوهش‌ها روی نقش این گیاه در کاهش استرس متمرکز است. در یک مطالعه با ۵۸ شرکت‌کننده، افرادی که روزانه بین ۲۵۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم عصاره آشواگاندا مصرف کردند، پس از ۸ هفته کاهش محسوس هورمون کورتیزول و بهبود کیفیت خواب را تجربه کردند. مطالعه‌ای دیگر روی ۶۰ فرد نشان داد که مصرف ۲۴۰ میلی‌گرم از این گیاه به مدت ۶۰ روز به کاهش اضطراب کمک کرده است.
بررسی‌های دیگر نشان می‌دهد که این گیاه ممکن است عملکرد ورزشی را بهبود دهد. تحلیل ۱۲ پژوهش نشان داده است مصرف روزانه ۱۲۰ تا ۱۲۵۰ میلی‌گرم آشواگاندا باعث افزایش توان جسمی و جذب اکسیژن در هنگام فعالیت می‌شود. در یک تحقیق سال ۲۰۱۵ نیز مشخص شد مردانی که ۶۰۰ میلی‌گرم از این گیاه را همراه با تمرینات مقاومتی به مدت ۸ هفته مصرف کردند، افزایش بیشتری در قدرت عضلانی داشتند.
برخی مطالعات محدود نیز به تأثیرات احتمالی آن در تقویت باروری مردان، کاهش قند خون افراد دیابتی، کاهش التهاب و بهبود کارکردهای شناختی مانند حافظه و سرعت پردازش اشاره کرده‌اند. با این حال، بیشتر پژوهش‌ها تأکید می‌کنند که هنوز برای قطعیت علمی، نیاز به مطالعات گسترده‌تری وجود دارد.
پزشکان هشدار می‌دهند که گرچه مصرف این گیاه تا ۳ ماه برای اکثر افراد ایمن دانسته می‌شود، اما برای زنان باردار و شیرده، افراد مبتلا به اختلالات ایمنی یا سرطان پروستات و کسانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، توصیه نمی‌شود. گزارش‌هایی از عوارضی مانند خواب‌آلودگی، ناراحتی گوارشی و اسهال نیز ثبت شده است.
با وجود محبوبیت رو‌به‌افزایش این مکمل گیاهی، کارشناسان می‌گویند پیش از مصرف آن باید با پزشک مشورت شود، زیرا دوز مناسب بسته به شرایط جسمی افراد متفاوت است.
