مجلس دوازدهم؛ نگاهی به ساختار این رکن قوه مقننه در ایران و وظایف آن
انتخابات مجلس شورای ایران که به ایستگاه آخر خود نزدیک می‌شود، اولین انتخاباتی است که در دولت ابراهیم رئیسی برگزار می‌شود.
انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای ایران همزمان با ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری روز جمعه ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ در سراسر کشور برگزار می‌شود.
در این دوره که در شرایط حاکمیت یکپارچهٔ اصولگرایان برگزار می‌شود، بیش از ۱۵ هزار و ۲۰۰ داوطلب در سراسر کشور ردای کاندیداتوری انتخابات را بر تن کرده‌اند.
مجلس شورای اسلامی:
مجلس شورا یکی از دو رکن قوه مقننه رژیم حاکم در ایران است. پس از پیروزی انقلاب بهمن ۱۳۵۷، نام «مجلس شورای ملی» به «مجلس شورای اسلامی» تغییر یافت.
در طول چهار دهه گذشته، ۱۱ دوره انتخاباتی برای انتخاب نمایندگان مجلس برگزار شد. دوازدهمین دوره این انتخابات در ۱۱ اسفندماه امسال برای انتخاب ۲۹۰ نماینده به مدت چهار سال برگزار می‌شود.
ساختار درونی مجلس:
۱- هيأت رييسه
در ساختار درونی مجلس شورای ایران سه هیأت رییسه وجود دارند:
هیأت رییسه سنی که شامل دو نماینده مسن‌تر، یک رییس، یک نائب رییس و دو نماینده جوان‌تر است. وظیفه این هیأت شامل اداره جلسه افتتاحیه و برگزاری انتخاب هیأت رییسه موقت است.
هیأت رییسه موقت که شامل یک رییس، دو نائب رییس، سه کارپرداز و شش منشی است. وظیفه اصلی این هیأت شامل تصویب اعتبارنامه نمایندگان منتخب و برگزاری انتخابات هیأت رییسه دائم مجلس است.
هیأت رییسه دائم که برای مدت یک سال توسط نمایندگان انتخاب می‌شود. در صورتی که در دور اول هیچیک از نامزدها اکثریت مطلق را کسب نکنند، انتخابات به دور دوم منتقل می‌شود و بین دو نفر برتر در دور اول برگزار می‌شود. انتخاب دو نائب رییس، سه کارپرداز و شش منشی به صورت جداگانه و با اکثریت نسبی صورت می‌گیرد. همه امور مجلس شورا توسط هیأت رییسه مجلس و بر اساس نظر رییس مجلس اداره می‌شود.
۲- کميسيون‌ها
مجلس دارای دو نوع کمیسیون دائم و موقت است. کمیسیون‌های دائم براساس وظایف وزارتخانه‌ها و نهادهای رسمی کشور شکل می‌گیرند و شامل کمیسیون‌های اصول ۷۶ و ۹۰ قانون اساسی، کمیسیون دیوان محاسبات و کمیسیون بودجه مجلس است.
وظیفه اصلی کمیسیون‌های دائم مجلس، انجام مراحل مقدماتی قانونگذاری است. تعداد اعضای کمیسیون‌های دائم متفاوت است و بسته به حیطه کاری کمیسیون، از ۷ تا ۳۱ نفر می‌باشد.
همچنین، مجلس می‌تواند کمیسیون موقت یا کمیسیون ویژه را برای بررسی مسائل استثنایی و مهم که ممکن است در کشور رخ دهد تشکیل دهد. اعضای این کمیسیون‌ها، که از ۵ تا ۱۱ نفر هستند، توسط مجلس با رأی مخفی و اکثریت نسبی انتخاب می‌شوند. پس از انجام مأموریت خود، این کمیسیون منحل می‌شود.
۳- جلسات عمومی مجلس
طبق قانون اساسي، این جلسات با حضور دوسوّم نمايندگان رسميّت می‌یابد. تصویب طرح‌های قانونی که توسط نمایندگان یا شورای عالی استان‌ها ارائه می‌شود و لوایحی که از طریق هیئت دولت به مجلس ارائه می‌شود، پس از رسمیت یافتن مجلس براساس آیین‌نامه داخلی مجلس بررسی و تصویب می‌شوند، مگر اینکه برای تصویب آنها نصاب مشخصی تعیین شده باشد.
همچنین مذاکرات مجلس باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه‌های رسمی کشور برای اطلاع عموم منتشر می‌شود. اما در شرایط اضطراری و در صورتی که امنیت کشور ضرورت داشته باشد، با درخواست رییس جمهور یا یکی از وزرا و یا ده نفر از نمایندگان مجلس، جلسه غیرعلنی برگزار می‌شود.
وظايف واختيارات مجلس شورا
۱- وضع و تفسیر قوانین: قانونگذاری در ایران، به طور عمده به مجلس شورا واگذار شده است. مجلس می‌تواند در موارد مشخص در قانون اساسی، قوانین را تصویب کند و تفسیر آنها را برعهده داشته باشد.
۲- نظارت و ارزیابی: نظارت و ارزیابی بر امور کشور نیز یکی از وظایف اصلی مجلس شورای اسلامی است. این نظارت نشان از رابطه مجلس با قوه مجریه است و همچنین نمایانگر حاکمیت مردم در ایران می‌باشد. این نظارت به دو صورت زیر انجام می‌شود:
- نظارت استطلاعی: نمایندگان مجلس حق دارند از روند اجرایی و قضایی نهادها آگاه شوند. این اطلاعات توسط اطلاعات عمومی، تذکرات، سؤالات و تحقیقات به دست می‌آید که در قانون اساسی ایران تعیین شده است.
- نظارت استصوابی: نظارت استصوابی درمقابل نظارت استطلاعی به كار می‌رود. نظارت استصوابی، يعنی اين كه برخی اعمال حقوقی زيرنظر مستقيم وبا تصويب وصلاحديد ناظر انجام می‌گيرد وبدون موافقت ناظر اعتبار قانونی ندارد.
