حادثه مسکو این گروه را زنده کرد؛ داعش خراسان کیست؟
شامگاه جمعه، شبی خونین در مسکو رقم خورد که در پی آن تیراندازی و آتش‌سوزی در مجتمع کنسرت Crocus City Hall در حومه شهر، ده‌ها کشته و صدها زخمی برجای گذاشت.
داعش که پیش از این نیز چندین بار روسیه را هدف قرار داده، در بیانیه‌ای در اپلیکیشن تلگرام اعلام کرد که شبه‌نظامیان این گروه به تجمع بزرگی در مجاورت مسکو، حمله کرده و پس از آن با خیال راحت محل را ترک کرده و به پایگاه‌های خود بازگشته‌اند.
جناحی که مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت، شاخه داعش در افغانستان به نام «ولایت خراسان» یا «داعش خراسان» است و نام این گروه اندکی پس از سرنگونی دولت افغانستان توسط «طالبان» در سال ۲۰۲۱ مطرح شد.
در زیر، سایت خبری العین فارسی تاریخچه بازوی داعش در افغانستان و پاکستان که تا شمال اوراسیا گسترش یافته تا در برهه‌ای حساس برای روسیه و جهان خطرساز شود را مرور می‌کند.
منشأ و نامگذاری
نام آن به نام خراسان است که در قدیم برای اشاره به منطقه‌ای از افغانستان، پاکستان، ایران و آسیای میانه، به کار می‌رفته است.
گروه داعش خراسان در ژانویه ۲۰۱۵ شکل گرفت که شامل جداشدگان از جنبش طالبان پاکستانی بود که تحت تأثیر قدرت فزاینده داعش در سوریه و عراق در سال ۲۰۱۴ قرار گرفتند.
در آن زمان، این مخالفان وفاداری خود را به ابوبکر البغدادی، سرکرده سابق داعش اعلام کردند و پیش از آن که دیگران از کشورهای آسیای مرکزی، چچن، هند، بنگلادش و چین از آن‌ها الگوبرداری کنند این جناح تشکیل شد.
اگرچه تعیین قدرت این سازمان دشوار است، اما متخصصان امور سازمان‌های تروریستی بر این باورند که این سازمان شامل هزاران نفر می‌شود، با توجه به اینکه این تعداد بسته به شرایط، احتمال افزایش و کاهش نیز دارد.
پس از اعلام تاسیس داعش خراسان، شبه‌نظامیان این گروه در مناطق کوهستانی بین استان‌های ننگرهار و کنر در افغانستان مستقر شدند که محلی امن برای سازمانی است که خود را رقیب استراتژیک طالبان می‌داند.
قابل ذکر است که این مناطق همان مناطقی هستند که طبق گزارش‌ها اسامه بن لادن رهبر القاعده پس از سرنگونی طالبان در سال ۲۰۰۱ در آن‌جا مخفی شده است.
بعدها به ویژه پس از شکست داعش در سوریه و عراق، صفوف شاخه خراسان توسط تروریست‌های بازگشته از دو کشور با ملیت‌های مختلف به ویژه از کشورهای آسیای میانه تقویت شد.
این سازمان با کشته‌شدن رهبرش حافظ سعید توسط نیروهای امنیتی افغانستان در سال ۲۰۱۶ متحمل خسارات سنگینی شد و زمانی که عبدالحمید لوگری جانشین خود را در آوریل سال بعد به همین ترتیب از دست داد، به سختی از آن شکست خلاص شد.
چند سال بعد، در سال ۲۰۲۰، افغانستان عبدالله اوراکزی، رهبر این سازمان را در یک عملیات امنیتی در جنوب دستگیر کرد.
بعدها رهبری داعش خراسان را شخصی به نام صنع‌الله غفاری معروف به «شهاب المهاجر» برعهده گرفت که معلوم نیست وی تا امروز در راس این سازمان است یا خیر، اما آنچه مسلم است، این است که ستیزه‌جویان آن به‌طور گسترده در ولایات ننگرهار، نورستان، کنر و لغمان در افغانستان متمرکز شده‌اند.
موقعیتی که بنا به ضرورت و جغرافیا، به‌ویژه پس از آن که سازمان نتوانست در اطراف پایتخت، کابل و ایالت‌های شمالی حضور پیدا کند و همچنین پس از کنترل بخش‌هایی از مناطق مذکور با عقب‌نشینی، موفق به حفظ برتری نیروهای امنیتی افغانستان در میدان نگردید.
واشنگتن در سال ۲۰۱۶ این گروه را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد و شاخص جهانی تروریسم مؤسسه صلح و اقتصاد آن را تا سال ۲۰۱۸ به عنوان یکی از چهار سازمان تروریستی مرگبار در جهان طبقه بندی کرد.
چرا روسیه؟
اگرچه حمله مسکو نشان‌دهنده تشدید تنش خطرناک است، اما کارشناسان معتقدند که داعش خراسان در چند سال گذشته با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه مخالفت کرده است.
کالین کلارک از مرکز سوفان، یک گروه تحقیقاتی مستقر در واشنگتن، گفت: «داعش-K در دو سال گذشته توجه خود را بر روسیه متمرکز کرده و تبلیغات آن بارها شامل انتقاد از پوتین بوده است.»
مایکل کوگلمن از مرکز ویلسون مستقر در واشنگتن، معتقد است که داعش خراسان «می‌بیند که روسیه در فعالیت‌هایی که دائماً مسلمانان را آزار می‌دهد، شریک است»، این چیزی است که کارشناسان با آن مخالف هستند و دقیقاً عکس آن را می‌بینند.»
وی افزود که این سازمان همچنین در میان اعضای خود تعدادی از ستیزه‌جویان از آسیای مرکزی را شامل می‌شود که نارضایتی‌های خود را از مسکو نشان داده‌اند.
تفسیری دیگر نشان می‌دهد که چرا روسیه هدف قرار گرفت و رابطه مستقیمی با جنگ در اوکراین دارد، زیرا ناظران معتقدند که این سازمان از پیوستن جنگنده‌های چرخشی به جنگ جاری در شرق اروپا سود می‌برد.
عناصر داعش خراسان در جنگ اوکراین غایب نبودند، زیرا این سازمان جنگنده‌های خود را برای پیوستن به نبردها از مراکز اصلی خود در سوریه به سمت کشورهای مبدأ خود پمپاژ می‌کرد و هدف مشخص آن‌ها شعله‌ور شدن جنگ در مناطق عملیاتی در قفقاز شمالی و کشورهای آسیای مرکزی بود.
پیشنهادی که ژنرال مایکل کورلا، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا در خاورمیانه (سنتکام) در اظهارات قبلی خود تأیید کرد که «داعش دیگر تنها در افغانستان نیست، بلکه در خارج از آن نیز قوی است.»
وی خاطرنشان کرد که این سازمان اکنون توانایی انجام حملات در اروپا و آسیا را دارد و جنگنده‌های آن در مرز با تاجیکستان مستقر هستند.
