کشف شهر مدفون در زیر آب‌های ایستیک‌کول؛ نشانه‌هایی از یک تمدن فراموش‌شده
گزارش‌های علمی تازه از قرقیزستان نشان می‌دهد که شاید یکی از افسانه‌های مشابه «آتلانتیس» این‌بار رنگ واقعیت گرفته و شهری مدفون در زیر دریا کشف شده باشد.
گروهی از پژوهشگران وابسته به آکادمی علوم روسیه موفق شده‌اند «آثار یک شهر غرق‌شده» را در آب‌های دریاچه ایستیک‌کول در شمال‌شرقی قرقیزستان شناسایی کنند؛ دریاچه‌ای نمکی که به‌دلیل عمق حداکثری حدود ۶۶۸ متر از عمیق‌ترین دریاچه‌های جهان به‌شمار می‌رود.
با وجود عمق بسیار زیاد دریاچه، یافته‌های جدید در بخش‌های کم‌عمق نزدیک ساحل کشف شده‌اند. این شواهد شامل بقایای یک محوطه تدفین متعلق به دوران میانه، ظروف بزرگ سفالی و بخش‌هایی از سازه‌هایی است که با آجرهای پخته ساخته شده‌اند. پژوهشگران احتمال می‌دهند که این شهر دربردارنده مسجد، مدرسه‌های دینی، حمام و حتی کارگاهی برای آسیاب غلات بوده باشد.
«والری کولچنکو»، سرپرست این کاوش‌ها و پژوهشگر آکادمی علوم قرقیزستان، این محوطه را یک مرکز تجاری مهم توصیف کرده و می‌گوید که این شهر در سده پانزدهم بر اثر «فاجعه‌ای بزرگ»، قابل‌مقایسه با حادثه پمپی در ایتالیا، نابود شده است. به‌گفته او شواهد به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که این ناحیه نه‌تنها محل سکونت، بلکه نقطه‌ای کلیدی در یکی از مسیرهای مهم جاده ابریشم بوده است.
دریاچه ایستیک‌کول، که از فضا همچون لکه‌ای آبی و درخشان دیده می‌شود، حدود ۱٨٢ کیلومتر طول و نزدیک به ٦٠ کیلومتر پهنا دارد. این محدوده که خروجی شناخته‌شده‌ای ندارد، در طول قرن‌ها بر اثر تغییرات زمین‌شناختی بالا آمده و به همین دلیل بخش قابل‌توجهی از سازه‌های شهر باستانی اکنون در زیر آب قرار گرفته است. حفاری‌ها در بخش غرق‌شده مجموعه «تورو-آیگیر» در شمال‌غرب دریاچه انجام شده است.
باستان‌شناسان چهار بخش کم‌عمق در فاصله سه تا ١٣ فوتی (حدود یک تا چهار متری) زیر سطح آب را بررسی کردند. در نخستین منطقه، سازه‌های آجری متعددی شناسایی شد، از جمله ساختمانی که سنگ‌آسیابی بزرگ در آن قرار داشت. همچنین بقایای ساختمان‌های سنگی فروریخته و تیرهای چوبی نیز کشف شد که احتمالاً متعلق به یک مرکز عمومی مانند مسجد، مدرسه یا حمام بوده‌اند.
در سه بخش دیگر، نشانه‌هایی از گورستانی کهن، یک نکرپولیس اسلامی مربوط به سده سیزدهم و سازه‌های گِلی مدور و مستطیلی مشاهده شد. دفن‌های یافته‌شده نیز نشانه‌هایی از آیین‌های اسلامی دارند؛ اسکلت‌ها رو به شمال و با صورت‌هایی متوجه قبله قرار گرفته‌اند.
نمونه‌های به‌دست‌آمده اکنون برای تعیین قدمت، از جمله سنجش با روش طیف‌سنجی جرمی شتاب‌دهنده، ارسال شده‌اند. به گفته انجمن جغرافیایی روسیه، حامی این پروژه، «مجموعه شواهد تأیید می‌کند که شهر مهمی در این محل وجود داشته است.»
بر اساس ارزیابی پژوهشگران، زلزله‌ای شدید در آغاز سده پانزدهم این شهر را ویران کرده و جمعیت آن پیش از نابودی کامل منطقه را ترک کرده بودند. پس از این فاجعه، ساختار جمعیتی دگرگون شد و تمدن شکوفای این منطقه به پایان رسید.
امروز در امتداد ساحل، روستاهای کوچک جای تمدن از دست‌رفته را گرفته‌اند. پژوهشگران می‌گویند فرو رفتن زمین در زیر آب پدیده‌ای رایج است و در نقاط مختلف جهان، از جمله بریتانیا، نمونه‌هایی مشابه دیده شده است.
