نوروز؛ جشنی باستانی با آداب و رسوم منحصر به فرد

نوروز جشنی کهن و باستانی است که همه ساله در نخستین روز سال خورشیدی برابر با یکم فروردین ماه برپا می‌شود.

این روز که یکی از کهن‌ترین میراث به جا مانده از ایران باستان است، در ایران و افغانستان به عنوان روز آغاز سال نو جشن گرفته می‌شود.

با این حال مردم چند کشور دیگر از جمله تاجیکستان، ازبکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، گرجستان، ترکیه، پاکستان و گرجستان نیز این روز را جشن می‌گیرند.

ایرانیان معتقدند با فرا رسیدن نوروز، همزمان با طبیعت، باید روزگار نو و جدیدی را با ذهن و نگرش نو، در تن‌پوش تازه ای آغاز کنند. به همین دلیل است که طبق آیینی کهن، مردم در روزهای آخر سال در اسفند ماه، خانه‌های خود را گردگیری و نظافت می‌کنند، فرش‌هایشان را می‌شویند، برخی وسایل کهنه‌شان را دور می‌ریزند و در صورت امکان وسایل جدید می‌خرند.

این سنت که خانه‌تکانی نامیده می‌شود، به خانه و زندگی مردم سر و سامان می‌دهد و باعث می‌شود در آستانه سال جدید، آرامش همه جا را فرا گیرد.

یکی دیگر از آداب و رسوم نوروزی، کاشت سبزه است. حدود دو هفته مانده به عید نوروز، مردم دانه‌های مختلفی مثل گندم، ماش، عدس، ذرت و ... را در ظروف و یا روی کوزه‌های زیبا می‌کارند تا در لحظه سال تحویل، سبزه خود را روی سفره هفت‌سین قرار دهند.

سفره هفت‌سین نیز خود از شاخص‌ترین عناصر آداب و رسوم ایرانیان است و تقریباً در تمامی شهرهای ایران چیده می‌شود.

این سفره شامل هفت خوراکی و روییدنی است که با حرف سین آغاز می‌شوند؛ از جمله سنجد، سیب، سبزه (به نشانه خرمی و شادابی)، سمنو (به نشانه خیر و برکت)، سیر (به نشانه قناعت)، سرکه (به نشانه رضا و تسلیم) و سماق (به نشانه صبر و بردباری). علاوه بر سین‌های اصلی، سکه، کتاب مقدس، آینه، ماهی قرمز، شمع و نان از دیگر اجزای سفره هفت سین هستند.

در فرهنگ ایرانی، هر یک از این عناصر معنا و مفهوم خاص خود را دارند. برای مثال، سنجد نماد سنجیده عمل کردن، سیب نماد سلامتی و عشق، سبزه نماد خرمی و شادابی، سمنو نماد خیر و برکت، سیر نماد قناعت، سرکه نماد رضا و تسلیم، سماق نماد صبر و بردباری، سکه نماد افزایش ثروت، کتاب آسمانی نماد توکل به خداوند، آینه نماد روشنایی، ماهی نماد زایش و تکاپو، شمع نماد فروغ و روشنایی، و نان نماد برکت است.

خواندن دعا در لحظه تحویل سال نو، خوردن سبزی پلو با ماهی در شب عید، دید و بازدید اقوام و آشنایان، پوشیدن لباس نو، و رفتن به دامان طبیعت در سیزدهمین روز سال نو (سیزده به در) از جمله دیگر آداب و رسومی است که تقریباً همه مردم ایران در ایام نوروز به آن پایبند مانده‌اند.