خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای روی میز مجلس
در پی فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» توسط سه کشور اروپایی، یک نماینده مجلس شورای ایران روز پنج‌شنبه (۶ شهریور)، از تهیه طرح سه فوریتی خروج کامل ایران از پیمان بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و پروتکل الحاقی خبر داده است.
حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای ایران، به خبرگزاری تسنیم گفت: «همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس فعال شدن مکانیسم ماشه را اعلام کردند.»
او افزود: «قبلا گفته بودیم پیامدهای فعال سازی مکانیسم ماشه که شامل تحریم‌ها است را این‌ها قبلا علیه ما اعمال می‌کردند و چیز جدیدی نیست.»
حاجی‌دلیگانی تصریح کرد: «ما نسبت به عمل تیم دیپلماسی و وزیر امور خارجه در مقابل این ۳ کشور که خودشان منشاء بسیاری از مشکلات در دنیا هستند، نقد جدی داریم. اگر این نوع تلفن‌ها و این نوع مذاکرات انجام نمی دادند شاید الان شاهد اعلام فعال سازی مکانیزم ماشه نبودیم.»
حاجی دلیگانی تاکید کرد کار تدوین طرحی فوریتی برای خروج کامل از (ان پی تی ) در مجلس آغاز شده و افزود: « این طرح فردا (جمعه) در سامانه مجلس بارگزاری خواهد شد تا در جلسات علنی هفته آینده مجلس روند قانونی جهت بررسی و تصویب را سپری کند.»
این نماینده مجلس همچنین بیان کرد که خروج از NPT «ساده‌ترین واکنش مجلس» به اقدام تروئیکای اروپایی است و «اقدامات بعدی نیز در راه خواهد بود.»
ان‌پی‌تی چیست و چرا ایران از آن خارج می‌شود؟
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، یک معاهده بین‌المللی است که در سال ۱۹۶۷ منعقد شد. این پیمان کشورهای جهان را به دو گروه تقسیم می‌کند:
- برخوردار: کشورهایی که تا پیش از اول ژانویه ۱۹۶۷ سلاح هسته‌ای ساخته و آزمایش کرده‌اند (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا).
- غیربرخوردار: کشورهایی که متعهد می‌شوند به‌دنبال تولید یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نروند، اما می‌توانند از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز بهره‌مند شوند.
ایران، به دستور محمدرضا پهلوی، شاه وقت، دومین کشور آسیایی پس از ژاپن بود که این معاهده را امضا کرد و حتی در تدوین آن نقش مهمی داشت.
بر اساس این معاهده، کشورهای دارای سلاح هسته‌ای متعهد شدند به کشورهای دیگر در دستیابی به این سلاح کمک نکنند و در مقابل، فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز را در اختیار آن‌ها قرار دهند.
اما ماده ۱۰ این پیمان به هر کشوری اجازه می‌دهد که اگر منافع حیاتی خود را در خطر ببیند، با اطلاع‌رسانی ۹۰ روزه از آن خارج شود. پیش از این، کره شمالی نیز با استفاده از همین ماده از پیمان خارج شد.
پس از فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» توسط سه کشور اروپایی؛ حاجی‌دلیگانی در اظهاراتی ضمن ارزیابی مذاکرات ایران با این کشورها گفت: «پس از اقدام این سه کشور، مذاکره با آنان هیچ معنایی ندارد، زیرا مذاکرات فقط آن‌ها را گستاخ‌تر می‌کند. دیدیم که رویکرد وزارت امور خارجه و برخی بیانیه‌نویسان هیچ نتیجه‌ای نداشت.»
پیامدهای خروج ایران از پیمان NPTچیست؟
کارشناسنان هشدار می‌دهند که خروج از NPT به معنای پایان تعهد ایران به پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ این امر امکان نظارت بین‌المللی را محدود کرده و مسیر ساخت سلاح هسته‌ای را با نظارت کمتر هموار می‌کند. این وضعیت می‌تواند واکنش‌هایی از جمله حملات پیش‌دستانه را از سوی اسرائیل یا آمریکا برانگیزد.
درعین حال با خروج ایران، کشورهایی مانند عربستان سعودی، ترکیه یا مصر ممکن است برای جبران و حفظ توازن منطقه‌ای به دستیابی به سلاح هسته‌ای تمایل پیدا کنند؛ روندی که خطر گسترش تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه را افزایش می‌دهد.
خروج یک عضو برجسته از NPT نیز به معنای تضعیف پایه‌های این رژیم حقوقی است؛ بسیاری از کشورها ممکن است اعتمادشان را به چارچوب‌های بین‌المللی نابپاشیدنی از دست بدهند.
هم‌زمان با فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها، خروج از پیمان باعث افزایش فشار و تحریم‌های اقتصادی و سیاسی خواهد شد. این فشارها در حوزه‌های انرژی، بانکداری و صنعت تأثیرگذار خواهند بود.
