سفر پزشکیان به ارمنستان؛ هدفش چه بود و به کجا رسید؟
رئیس‌جمهور ایران پس از بالا گرفتن اختلافات بر سر گذرگاه زنگزور در مرز ارمنستان، تصمیم گرفت به شهر ایروان سفر کند تا در گفت‌وگوی دوجانبه با مقامات این کشور، این موضوع مهم امنیتی و ژئوپلیتیکی را برای ایران به سرانجام برساند.
پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان در سال ٢٠٢٠، طرحی با نام «گذرگاه زنگزور» با پشتیبانی ترکیه مطرح شد که هدف آن اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق جنوب ارمنستان و مرزهای شمالی ایران بود. ایران از ابتدا با این گذرگاه مخالف بود چرا که معتقد بود تنها مرزش با ارمنستان مسدود می‌شود.
پس از توافق صلحی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بین ارمنستان و آذربایجان به امضا رساند، قرار شد این گذرگاه با عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» در امتداد رود ارس ساخته شود و به مدت ٩٩ سال توسعه آن به آمریکا سپرده شود. ایران پس از این اتفاق نگرانی‌های امنیتی جدی خود را درباره حضور نیروها و شرکت‌های آمریکایی در نزدیکی مرزهایش ابراز کرد.
به دنبال این اختلافات، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز دوشنبه به ایروان سفر کرد و پس از استقبال رسمی مقامات ارمنی، دیداری با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، داشت. این دیدار که در ابتدا تنها ٢٠ دقیقه برنامه‌ریزی شده بود، نزدیک به ٢ ساعت به طول انجامید. پزشکیان در این نشست بر ضرورت رفع نگرانی‌های ایران از حضور «نیروهای ثالث» در مرزهای مشترک تأکید کرد و خواستار تضمین امنیتی در این زمینه شد.
نیکول پاشینیان در پاسخ به نگرانی‌های ایران تأکید کرد که تمامی جاده‌ها و مسیرهایی که از خاک ارمنستان عبور می‌کنند، تحت کنترل کامل دولت ارمنستان باقی خواهند ماند. او همچنین تضمین داد که امنیت این مسیرها تنها توسط ارمنستان تأمین خواهد شد و هیچ کشور ثالثی، از جمله آمریکا، نقشی در اداره یا کنترل این مسیر نخواهد داشت.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، مذاکرات اخیر با مقامات ارمنستان را «بسیار خوب» ارزیابی کرد و خبر داد که به‌زودی یک سند راهبردی میان تهران و ایروان امضا خواهد شد. او همچنین تأکید کرد که طرف ارمنی اطمینان داده است «گذرگاه ترامپ» تهدیدی برای ایران نخواهد بود و هیچ شرکت یا نیروی امنیتی خارجی در این پروژه حضور نخواهد داشت. مقامات ارمنی نیز بر حفظ روابط دوستانه با ایران و عدم تغییر مرزها به عنوان یک خط قرمز تأکید کرده‌اند.
در جریان سفر رئیس‌جمهور ایران به ایروان، دو کشور ١٠ سند همکاری در زمینه‌های گوناگون از جمله سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، صنعتی، هنری، گردشگری و بهداشت به امضا رساندند. یکی از مهم‌ترین توافقات، اجرای طرح ریلی استراتژیک برای اتصال آب‌های جنوبی ایران به دریای سیاه بود که مسیر آن از جلفا به نخجوان و سپس به ارمنستان امتداد خواهد یافت. توسعه پل نوردوز و ساخت یک پل دوم نیز از دیگر توافقات مهم این سفر بود.
