از کریدور زنگزور یا «مسیر ترامپ» در قفقاز جنوبی چه می‌دانیم؟
نخستین پیامدهای توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، که با میانجی‌گری ایالات متحده حاصل شد، به سرعت آشکار شده است
توافقی که منجر به ایجاد «کریدور زنگزور» با نام رسمی «راه ترامپ برای صلح و شکوفایی جهانی» شد و به باور بسیاری، موازنه قدرت در قفقاز جنوبی را تغییر خواهد داد.
این مسیر ترانزیتی حدود ۴۰ کیلومتر طول دارد و قرار است جمهوری آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان، از طریق استان سیونیک در جنوب ارمنستان، متصل کند. طرح شامل احداث جاده و خط راه‌آهن است و اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی قابل توجهی دارد.
پیش از این، ارتباط زمینی میان آذربایجان و نخجوان پس از فروپاشی شوروی و جنگ اول قره‌باغ (۱۳۷۱–۱۳۷۳) قطع شده بود و تنها مسیرهای هوایی یا عبور از خاک ایران امکان‌پذیر بود. اما اکنون با اجرای این پروژه، باکو به یک مسیر مستقیم به ترکیه و کاهش وابستگی به مسیر ایران دست خواهد یافت.
طبق توافق جدید که ۸ اوت در کاخ سفید امضا شد، ایالات متحده این مسیر را به مدت ۹۹ سال اجاره خواهد کرد و آن را به ائتلافی از شرکت‌ها برای ساخت و بهره‌برداری واگذار می‌کند. مسیر تحت قوانین ارمنستان اداره خواهد شد، امری که رضایت هر دو طرف را جلب کرده است؛ آذربایجان به کریدور مورد نظر خود دست می‌یابد و ارمنستان تضمین‌های امنیتی دریافت می‌کند.
با این حال، این توافق با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد. تهران آن را تهدیدی علیه منافع ملی و نفوذ منطقه‌ای خود دانست و هشدار داد که این ممر می‌تواند دسترسی زمینی ایران به ارمنستان را قطع کند. مسکو نیز که از روند مذاکرات کنار گذاشته شد، موضعی محتاطانه اتخاذ کرد، اما چهره‌های سیاسی روسیه این اقدام را انتقال کنترل یک مسیر استراتژیک به آمریکا و ضربه‌ای به منافع روسیه، ایران و حتی چین توصیف کردند.
ترکیه از این پروژه استقبال کرده و آن را فرصتی برای تقویت ارتباط خود با آذربایجان و کشورهای ترک‌زبان آسیای میانه می‌داند. از سوی دیگر، ارمنستان پیش‌تر با مفهوم «کریدور زنگزور» به شکل پیشنهادی باکو مخالفت کرده بود، اما اکنون در قالب توافق جدید، مدیریت مسیر در چارچوب قوانین خود را تضمین کرده است.
براساس برآورد بانک جهانی، بازگشایی این مسیر می‌تواند تا سال ۲۰۲۷ حجم تجارت جهانی را ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد و زمان عبور کالا از اوراسیا را تا ۱۵ ساعت کاهش دهد. این ارقام، همراه با پیامدهای ژئوپلیتیکی، نشان می‌دهد که «مسیر ترامپ» نه تنها مسیر حمل‌ونقل، بلکه نقشه نفوذ در قفقاز جنوبی را نیز بازطراحی می‌کند.
