آیا خلبان جنگنده می‌تواند ماسک خود را در پرواز بردارد؟
تصاویری که در فیلم‌های سینمایی از خلبانان جنگنده به نمایش گذاشته می‌شود، گاهی آن‌قدر غیرواقعی است که ذهن تماشاگر را درباره واقعیت دچار تردید می‌کند.
یکی از صحنه‌های پرتکرار در این فیلم‌ها برداشتن ماسک اکسیژن توسط خلبان در حین پرواز است. برخلاف تصور عمومی، این اقدام همیشه به معنای بروز یک وضعیت اضطراری نیست و شرایط ارتفاع و فشار هوا تعیین می‌کند که آیا خلبان در خطر قرار دارد یا خیر.
خلبان جنگنده می‌تواند تنها در شرایط خاص ماسک خود را بردارد. شرط اصلی آن است که ارتفاع پرواز کمتر از ۷,۶۲۱ متر باشد؛ ارتفاعی که بسیاری از جنگنده‌ها عموماً در آن پرواز می‌کنند. در چنین شرایطی خلبان برای مدت کوتاهی قادر است ماسک را کنار بگذارد، حتی برای نوشیدن آب یا خوردن غذا در مأموریت‌های طولانی. اما اگر ارتفاع بیش از این مقدار باشد، کمبود اکسیژن یا همان هایپوکسی بروز می‌کند. هایپوکسی حالتی است که مغز به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کند و نخستین نشانه‌های آن از سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها آغاز می‌شود، سپس سرگیجه ایجاد کرده و ممکن است به بیهوشی منجر شود.
طبق گزارش‌ها، حتی در ارتفاع ۳,۰۵۰ متری نیز احتمال بروز هایپوکسی وجود دارد. این مسئله نشان می‌دهد که ماسک اکسیژن برای خلبانان نه یک وسیله جانبی بلکه یک ابزار حیاتی محسوب می‌شود. فشار بیرونی در این شرایط بسیار کمتر از فشار درون ریه‌هاست و همین اختلاف فشار، نیاز به استفاده مداوم از ماسک را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
در جریان جنگ جهانی اول، ماسک اکسیژن وسیله‌ای کمیاب بود و تنها تعداد محدودی از خلبانان به آن دسترسی داشتند. اما با گسترش عملیات‌های هوایی، نیاز به این فناوری افزایش یافت و در دهه ۱۹۴۰، همزمان با جنگ جهانی دوم، ماسک اکسیژن به یک استاندارد برای تمام خلبانان تبدیل شد. این الزام با پیشرفت سریع هواپیماها همسو بود، چرا که آن‌ها را مجبور می‌کرد در ارتفاعات و شرایطی پرواز کنند که بدون اکسیژن غیرقابل تحمل بود.
کلینیک مایو در این زمینه نوآوری‌هایی ایجاد کرد که سرانجام منجر به ساخت لباس ضدشتاب یا همان G-Suit شد. این لباس دارای محفظه‌های بادی بود که فشار را روی بدن خلبان افزایش می‌داد و جریان خون بیشتری را به مغز می‌رساند. یک سوپاپ خاص به سیستم فشار هوای هواپیما متصل بود و محفظه‌ها را در حین مانورهای شدید به‌سرعت پر می‌کرد. این نوآوری به خلبانان امکان می‌داد مانورهای سنگین انجام دهند بی‌آنکه بیهوش شوند.
با پایان جنگ جهانی دوم نیز تحقیقات کلینیک مایو ادامه یافت و داده‌های آزمایشگاهی آن‌ها بعدها در توسعه فناوری‌های پشتیبانی حیات فضانوردان در سفرهای فضایی مورد استفاده قرار گرفت.
