ملکهای قدرتمند از مصر باستان که جاودانه شد
در گوشهای آرام از موزه بروکلین نیویورک، مجسمهای سنگی با ارتفاع حدود ۴۰ سانتیمتر قرار دارد که داستان زنی را روایت میکند که بیش از ۴۰۰۰ سال پیش، قواعد قدرت، مذهب و سلطنت در مصر باستان را به چالش کشید.
این مجسمه، عنخاسنپپی دوم را نشان میدهد؛ ملکهای از دوره پادشاهی کهن که نهتنها مادر فرعون بود، بلکه خود بهعنوان حاکمی مستقل و نایبالسلطنه، نقش تعیینکنندهای در تاریخ مصر ایفا کرد.
در این تندیس، عنخاسنپپی بر تخت نشسته و پسرش، فرعون پپی دوم، بر زانوی او قرار دارد. نکتهای که توجه پژوهشگران را جلب کرده، بزرگنمایی عامدانه پیکر ملکه است؛ او دو برابر فرزندش تصویر شده، اقدامی که برخلاف سنت هنری مصر بود، زیرا در این نظام، فرعون پس از خدایان در بالاترین مرتبه قرار داشت. همین تصویر، نشانهای از جایگاه واقعی قدرت در آن دوره تلقی میشود.
سالها این مجسمه بدون اطلاعات دقیق از محل کشف یا پیشینه تاریخیاش در بازار هنر دستبهدست میشد تا اینکه در سال ۲۰۰۰، کاوشهای باستانشناسی در منطقه سقاره پرده از رازهای این ملکه برداشت. هیئت مشترک فرانسه و سوئیس موفق شد مجموعه هرم و مقبره عنخاسنپپی را شناسایی کند؛ هرمی که با وجود آسیبهای گسترده ناشی از غارت، نشانههای کمسابقهای از شکوه و قدرت در خود داشت.
باستانشناسان در اتاقهای دفن زیرزمینی، صدها قطعه سنگ حاوی متون هرم را یافتند؛ متونی مقدس که تا آن زمان تنها برای فرعونهای مرد استفاده میشد. این متون شامل طلسمهایی برای محافظت، جاودانگی و اتحاد با خدایان در زندگی پس از مرگ بودند. کشف این نوشتهها نشان داد که عنخاسنپپی نخستین زن مصری بود که آیینهای اختصاصی فرعونها را برای خود طلب کرده و مرزهای مذهبی و سیاسی را شکسته است.
بازسازی این متون بیش از ۲۰ سال زمان برد و در نهایت به انتشار مجموعهای کمابیش کامل از متون هرم انجامید که شامل طلسمهایی منحصربهفرد بود. پژوهشگران معتقدند این متون نهتنها بیانگر باورهای مذهبی ملکه، بلکه اعلامیهای آشکار از قدرت و مشروعیت او هستند.
عنخاسنپپی در زمانی به قدرت رسید که پسرش حدود ۶ سال داشت و کشور با بحرانهای داخلی و تهدیدهای خارجی روبهرو بود. با این حال، او توانست ثبات سیاسی را حفظ کند؛ ثباتی که به پپی دوم امکان داد بیش از ۶۵ سال حکومت کند، طولانیترین دوران سلطنت در تاریخ مصر. شواهد باستانشناسی نشان میدهد نفوذ این ملکه فراتر از دوران زندگیاش ادامه یافت و او برای قرنها مورد تکریم قرار گرفت؛ زنی که نشان داد قدرت و جاودانگی در مصر باستان، انحصار مردان نبود.
