رباتها در آستانه ورود به دنیای هنر؛ خلاقیت انسانی به کجا میرسد؟
همزمان با گسترش هوش مصنوعی در حوزههای مختلف، هنرهای تجسمی نیز وارد مرحلهای تازه از تحول شدهاند؛ مرحلهای که پرسشهای جدی درباره آینده خلاقیت، نقش هنرمند و جایگاه فناوری در تولید اثر هنری را به همراه آورده است.
محمود نورایی، پژوهشگر و منتقد هنرهای تجسمی، در گفتوگویی مفصل به بررسی این موضوع پرداخته و تأکید میکند که فناوریهای نو اگر درست فهم و استفاده شوند، نه تنها تهدید نیستند بلکه میتوانند فرصتی برای تولد ایدههای تازه باشند.
نورایی با مرور تاریخ ورود فناوری به هنر، از ظهور دوربین عکاسی گرفته تا گسترش تصویر دیجیتال، یادآوری میکند که هنرهای تجسمی همواره توانایی جذب مدیاهای تازه را داشتهاند. او میگوید حتی زمانی که دوربین عکاسی معرفی شد و برخی فیلسوفان مرگ هنر را اعلام کردند، جریان هنر نه تنها متوقف نشد بلکه مسیرهای تازهای مانند ویدیوآرت شکل گرفت. به باور او، هوش مصنوعی نیز در نهایت چنین سرنوشتی خواهد داشت و در دل هنرهای تجسمی جذب میشود.
این پژوهشگر با اشاره به نگرانیهایی درباره کاهش عمق معنا و مفهوم در آثار تولیدشده با هوش مصنوعی توضیح میدهد که معنا در هنر امری ثابت و از پیش تعیینشده نیست. به گفته او، «هنر علم نیست که معنای قطعی داشته باشد» و مخاطب بر اساس تجربه و ذهنیت خود معنا میسازد. نورایی با مثالهایی مانند لبخند مونالیزا یا آثار جکسون پولاک میگوید ابزار تعیینکننده معنا نیست و حتی یک تصویر تولیدشده توسط هوش مصنوعی نیز میتواند برای یک نفر سرشار از معنا و برای فردی دیگر صرفاً یک طرح ساده باشد.
در بخش دیگری از گفتوگو، بحث به مسئله حقوق مؤلف و ارزش امضای هنرمند میرسد. نورایی تأکید میکند که در حوزه هنرهای تجسمی، برخلاف برخی رشتههای دیگر، امضا نقش تعیینکنندهای در ارزش اقتصادی اثر دارد. او معتقد است حتی اگر آثاری تولیدشده با هوش مصنوعی در ابتدا بهدلیل هیجان بازار به قیمتهای بالا فروخته شوند، این روند پایدار نخواهد بود و جایگاه هنرمندانی که خلاقیت فردی دارند همچنان محفوظ خواهد ماند.
نورایی همچنین هشدار میدهد که استفاده ناآگاهانه از ابزارهای هوش مصنوعی میتواند مسیر رشد هنرمندان جوان را تحتتأثیر قرار دهد، اما در مقابل، یادگیری درست این ابزارها میتواند به تقویت تواناییهای فنی و خلاقانه کمک کند. او از تجربه هنرمندانی میگوید که طرح اولیه را با کمک هوش مصنوعی میسازند و سپس با مهارت دستی خود آن را به یک اثر مستقل تبدیل میکنند.
او در پایان تأکید میکند که مقاومت در برابر فناوری نه ممکن است و نه مفید. به اعتقاد او، «ما در رودخانهای افتادهایم که باید یاد بگیریم چگونه در آن شنا کنیم.» نورایی میگوید کلید موفقیت در آینده هنر، نه ترس از ابزارهای نو بلکه یادگیری و سازگاری هوشمندانه با آنهاست.
