از شایعه تا واقعیت: تصویری از گورهای دسته‌جمعی در الفاشر سودان
تحقیقی تازه از سوی شبکه «فرانسه ۲۴» نشان داده تصویری که به‌عنوان مدرک وجود «گورهای جمعی» در شهر الفاشر سودان منتشر شده بود، ارتباطی با این شهر یا رخدادهای اخیر ندارد و در واقع تصویری قدیمی از منطقه‌ای دیگر است.
در روزهای اخیر، تصویری ماهواره‌ای از برنامه «گوگل ارث» به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی پخش شد که کاربران ادعا کردند محل دفن جمعی قربانیان پس از سقوط شهر الفاشر به‌دست نیروهای «پشتیبانی سریع» در اواخر اکتبر است. این تصویر در سوم نوامبر توسط کاربری ناشناس در شبکه «ایکس» منتشر شد و با عنوان «صحنه‌ای تکان‌دهنده از تاریخ گوگل ارث» بیش از ۱۵ میلیون بازدید دریافت کرد. بسیاری از فعالان و روزنامه‌نگاران بدون بررسی صحت آن، تصویر را بازنشر کردند.
در این تصویر لکه‌ای تیره روی زمینی بیابانی دیده می‌شد که در نگاه اول شبیه به اجساد کنار هم بود. اما تیم راستی‌آزمایی شبکه «فرانسه ۲۴» با بررسی دقیق دریافت که تصویر مربوط به ۱۶ مارس ۲۰۲۴، یعنی حدود یک‌ونیم سال پیش از سقوط الفاشر است و مکان آن نیز نه در دارفور، بلکه در منطقه‌ای به‌نام «کومیا» در ۳۰۰ کیلومتری جنوب الفاشر قرار دارد.
تصاویر بایگانی‌شده از سال ۲۰۲۲ نیز همان نقطه و لکه تیره را نشان می‌دهد که هیچ تغییری نکرده است. بررسی کارشناسان در زمینه تحلیل تصاویر ماهواره‌ای و موقعیت‌سنجی نیز تأیید کرد آنچه دیده می‌شود، اجساد انسان نیست، بلکه دام‌هایی هستند که طبق الگوی طبیعی، پیرامون برکه‌ای جمع شده‌اند.
بنجامین استریک، مدیر تحقیقات در «مرکز تاب‌آوری اطلاعات»، گفت شکل منظم و سایه‌های تصویر با رفتار معمول گله‌های حیوانات منطبق است و رنگ تیره نیز نشان‌دهنده رطوبت زمین است، نه خاک تازه دفن‌شده. او افزود در مناطق جنگی، تصاویر قدیمی یا مبهم اغلب برای ساخت روایت‌های سیاسی یا احساسی تازه استفاده می‌شوند.
این گزارش می‌گوید بسیاری از کاربران قصد فریب مخاطب را نداشتند و تنها قصد جلب توجه جهانی به بحران انسانی دارفور را داشتند، اما تأکید می‌کند حتی نیت‌های خیر بدون راستی‌آزمایی می‌تواند موجب انتشار اطلاعات نادرست شود و بر افکار عمومی اثر بگذارد.
هم‌زمان، نهادهای سودانی و بین‌المللی هشدار داده‌اند که پس از تصرف الفاشر، گروه‌های مرتبط با اخوان‌المسلمین در انتشار ویدیوهای ساختگی و تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی درباره «کشتارها» نقش داشته‌اند. پلتفرم «مرصد بيم» در سودان اعلام کرد چنین ویدیوهایی می‌تواند به قربانیان آسیب بزند و به عاملان واقعی نقض حقوق بشر امکان انکار بدهد.
در واکنش به گزارش‌ها، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع، محمد حمدان دقلو، معروف به «حمیدتی»، وعده داد کمیته‌ای برای بررسی ادعاهای مربوط به تخلفات در الفاشر تشکیل دهد و نتایج آن را علنی کند.
