جدل تازه در مصر بر سر بازگرداندن «زودیاک دندره» از موزه لوور
با افتتاح موزه بزرگ مصر و نمایش مجموعه‌ای از مهم‌ترین آثار تمدن باستان، موضوع بازگرداندن آثار مصری موجود در موزه‌های جهان دوباره مطرح شده و در صدر آن «زودیاک دندره» قرار دارد.
زودیاک دندره اثر فلكی استثنایی است که امروز در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود، اما زمانی جزء اصلی سقف معبد دندره در مصر بود.
این نقش دایره‌ای که قدیمی‌ترین تصویر شناخته‌شده از نظام دوازده‌برجی محسوب می‌شود، نقشی منحصربه‌فرد از ستارگان، سیارات و مسیرهای آن‌ها را در خود دارد و نمونه‌ای کم‌نظیر از دانش پیشرفته مصریان باستان در علم نجوم به‌شمار می‌رود.
دكتر احمد بدران، استاد باستان‌شناسی و تمدن مصر در دانشگاه قاهره، در گفت‌وگو با «العربية» گفت سنگ زودیاک یا «قبه سماوی» یكی از نادرترین شواهد نجومی مصر باستان و حتی جهان است. او تأکید کرد این نقش دایره‌ای فقط تزیین معماری نیست، بلکه سندی علمی دقیق است که در آن مصریان، برج‌های دوازده‌گانه و مسیر ستارگان را ثبت کرده‌اند؛ دانشی که نشان می‌دهد آن‌ها از نخستین پایه‌گذاران علم فلك بوده‌اند.
به گفته بدران، این نقش در معبد دندره در استان قنا و در طبقه دوم بنا قرار داشت و به دلیل دشواری دسترسی، قرن‌ها سالم ماند. او توضیح داد که این اثر بیانگر توان مصریان در پیوند دادن فلك، دین و محاسبات زمانی است و نشان می‌دهد آنان رابطه میان حركت اجرام آسمانی و زمان را به‌خوبی درک کرده بودند.
اما نقطه عطف سرنوشت این نقشه نجومی در اوایل قرن نوزدهم رقم خورد؛ زمانی که سباستیان لوئی سولنیه، پژوهشگر فرانسوی، برای برداشتن این لوح به دندره رفت و با استفاده از دینامیت سقف را منفجر کرد تا نقش را از جایش جدا کند. پس از جدا شدن، لوح به خارج از مصر منتقل شد و سرانجام در موزه لوور قرار گرفت.
طبق گفته بدران، مصر پس از این حادثه پروژه‌های مرمتی گسترده‌ای برای بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده معبد انجام داد و نسخه‌ای دقیق از زودیاک را نیز دریافت کرد که امروز در معبد به نمایش گذاشته شده است.
او یادآور شد مصریان باستان تنها ناظر آسمان نبودند، بلکه توانستند برج‌ها را رصد و میان ستارگان ثابت و سیاره‌ای تمایز قائل شوند. آن‌ها پنج سیاره عطارد، زهره، زمین، مریخ و مشتری را با چشم غیرمسلح شناسایی کرده بودند و حتی طلوع ستاره شعرای یمانی را با زمان سیلاب سالانه نیل مرتبط می‌کردند.
دكتر ایمن وزیری، رئیس بخش آثار مصر در دانشگاه فیوم، نیز گفت «زودیاک دندره» شاهکاری هنری و علمی در سطح جهانی است و نمایانگر مهارت مصریان در ترسیم دقیق اجرام آسمانی است. او افزود انتقال این اثر به فرانسه به‌معنای از دست دادن بخشی مهم از میراث علمی مصر است و بازگرداندن آن نه‌تنها مطالبه‌ای ملی، بلکه ضرورتی برای تکمیل پژوهش‌ها درباره معبد دندره به‌شمار می‌رود.
وزیری تأکید کرد بازگشت زودیاک به مصر فرصتی برای بازگرداندن یکی از مهم‌ترین اسناد علمی و هنری تاریخ به جایگاه واقعی خود است تا ارزش آن به‌درستی شناخته شود.
