آلودگی هوا چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
تهران، پایتخت ایران، مانند بسیاری از کلان‌شهرهای جهان با معضل آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کند. اما آلودگی هوا چگونه اندازه‌گیری می‌شود و این داده‌ها چه اطلاعاتی درباره وضعیت هوای تهران به ما می‌دهند؟
آلاینده‌های هوا از دو منبع اصلی ناشی می‌شوند:
۱. منابع انسانی مانند تردد خودروها، صنایع و استفاده از سوخت‌های فسیلی.
۲. منابع طبیعی مانند طوفان‌های گردوغبار و آتش‌سوزی‌های جنگلی.
برای سنجش کیفیت هوا، از دستگاه‌های مانیتورینگ استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها قادرند غلظت ذرات معلق مانند PM2.5 و PM10 و همچنین گازهایی مانند دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ازون سطح زمین را اندازه‌گیری کنند.
PM2.5، ذراتی با قطر کمتر از ۲.۵ میکرومتر، از خطرناک‌ترین آلاینده‌ها به شمار می‌آیند؛ چراکه می‌توانند وارد جریان خون شوند و اثرات مخربی بر سلامت انسان داشته باشند.
شاخص کیفیت هوا (AQI)
داده‌های ثبت‌شده توسط مانیتورهای کیفیت هوا به شاخص کیفیت هوا (AQI) تبدیل می‌شوند. این شاخص از صفر (هوای پاک) تا ۵۰۰ (وضعیت خطرناک) متغیر است و به شهروندان امکان می‌دهد وضعیت آلودگی و خطرات مرتبط با آن را بهتر درک کنند.
در تهران، داده‌های کیفیت هوا توسط ایستگاه‌های نظارتی در نقاط مختلف شهر جمع‌آوری می‌شود. با توجه به تراکم ترافیک و فعالیت‌های صنعتی در مناطق خاص، غلظت آلاینده‌ها در نقاط مختلف شهر متفاوت است.
علاوه بر دستگاه‌های زمینی، از فناوری‌های ماهواره‌ای نیز برای بررسی کیفیت هوا استفاده می‌شود. این فناوری‌ها با تحلیل انرژی منعکس‌شده یا ساطع‌شده از سطح زمین، غلظت آلاینده‌ها را تخمین می‌زنند. همچنین استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل داده‌ها به بهبود دقت و سرعت اطلاع‌رسانی کمک کرده است.
در روزهایی که شاخص کیفیت هوا از ۱۵۰ فراتر می‌رود، توصیه می‌شود گروه‌های حساس مانند سالمندان و کودکان از فعالیت در فضای باز خودداری کنند. در شرایط اضطراری که شاخص به بالای ۲۰۰ می‌رسد، تعطیلی مدارس و محدودیت تردد خودروها از جمله اقدامات موقت محسوب می‌شود.
پایش دقیق و تقویت ایستگاه‌های نظارتی در تهران می‌تواند به بهبود برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای کاهش آلودگی و حفاظت از سلامت شهروندان کمک کند.
