چرا برخی حیوانات «پلک سوم» دارند؟
کسانی که گربه یا سگ داشته باشند احتمالاً هنگام خوابیدن حیوان خانگی خود متوجه وجود یک پرده گوشتی شدهاند که بر روی چشمان آنها کشیده میشود.
این ساختار عجیب که پلک سوم یا غشای پلکی نامیده میشود، تقریباً در تمام پستانداران و بسیاری از گونههای جانوری دیگر از پرندگان گرفته تا خزندگان و ماهیان وجود دارد. اما انسانها فاقد این ویژگی هستند. پلک سوم چیست و چه کارکردی دارد؟
پلک سوم لایهای از پرده ملتحمه چشم است که بخش سفید آن را میپوشاند. این پلک معمولاً به صورت افقی بر روی چشم حرکت میکند. ساختار آن در گونههای مختلف متفاوت است؛ برخی دارای اسکلت غضروفی و برخی دیگر غدد ترشح کننده اشک هستند که به حفاظت از چشم کمک میکنند.
وظیفه اصلی پلک سوم همانند پلکهای معمولی، پاکسازی و محافظت از چشم در برابر عوامل خارجی، گرد و غبار و آسیبهاست. آن همچنین در توزیع اشک، حفظ رطوبت و جلوگیری از زخم چشم نقش دارد. این مسئله برای گونههای خانگی و وحشی که در معرض محیطهای متفاوت قرار دارند، بسیار حیاتی است.
در حیات وحش، پلک سوم میتواند حیوانات را در طول شکار و رقابتها از آسیب محافظت کند. برای مثال، گاوهای درحای از این پلک برای بینایی زیرآبی بهره میبرند و خرسهای قطبی احتمالاً برای جذب پرتوهای فرابنفش در مناطق برفی از آن استفاده میکنند.
حیوانات بیابانگرد مانند شترها با پلک سوم شفاف خود میتوانند در حالی که چشمانشان بسته است، در طوفان شن بینایی نسبی داشته باشند. پرندگان شکاری مانند شاهین نیز هنگام پرواز از این پلک برای حفاظت از چشم در برابر جریانهای شدید هوا بهره میبرند.
دارکوبها یکی دیگر از گونههایی هستند که از پلک سوم برای حفاظت از چشم در برابر آسیبهای ناشی از کوبیدن سر به تنه درختان بهره میگیرند. این مسئله آنها را از آسیب بافت نرم چشم و پرتاب خاکارهها به داخل آن محفوظ نگه میدارد.
با وجود اینکه انسانها در مسیر تکامل از پلک سوم محروم شدهاند، اما بقایای آن تحت عنوان غشای پلکی در گوشه چشم ما باقی مانده است. برخی معتقدند این غشا میتواند به تخلیه اشک کمک کند. هرچند شاید بازگشت پلک سوم میتوانست به پاکسازی و عدم خارش چشم ما نیز کمک کند.
در نهایت باید پذیرفت ما انسانها در مقایسه با حیوانات خانگی و وحشی فاقد برخی ویژگیهای آنان از جمله پلک سوم، دید در شب، شنوایی دقیق و بویایی تیز هستیم.