آیا عراقچی پیش از «روز پایان» موفق به احیای توافق هسته‌ای خواهد شد؟
بحث در محافل ایرانی در مورد رویکرد دولت جدید به سیاست خارجی خود به ویژه پرونده هسته‌ای، چندان طول نکشید که رهبر ایران «عدم مقابله با دشمن» را اعلام کرد.
بحث در محافل ایرانی درباره رویکرد سیاست خارجی دولت جدید، به‌ویژه در مورد پرونده هسته‌ای، چندان طول نکشید که رهبر ایران علی خامنه‌ای به این بحث پایان داد و درباره «عدم رد مذاکره با دشمن» اظهار نظر کرد.
رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان در جریان کمپین انتخاباتی خود و پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، بر لزوم رفع تحریم‌ها و تعامل سازنده با همه کشورها به‌منظور تضمین منافع ایران تأکید کرده بود.
در کشور بحث‌هایی درگرفت که آیا وزیر خارجه او، عباس عراقچی، قادر به حل و فصل این پرونده است یا خیر، برخی به تجربه مذاکراتی او امید داشتند و دیگران او را تنها مجری سیاست‌های کلان از پیش تعیین‌شده می‌دانستند.
رهبر ایران در دیدار با پزشکیان و اعضای کابینه دولت او در روز سه‌شنبه گذشته، درِ مذاکرات هسته‌ای را باز کرد و پس از تکرار هشدار خود درباره «خطر اعتماد به دشمن یا انتظار کمک از او»، گفت: «این مسئله با این موضوع که انسان در مورد موضوعی با همان دشمن مذاکره کند، تعارضی ندارد. در این امر مانعی نیست، اما به او دل نبندید و به او اعتماد نکنید.»
موضع رهبر ایران درباره مذاکره با طرف‌های خارجی همراه با هشداری بود که یادآور اظهارات او در مورد عدم خوش‌بینی به نتیجه مذاکره با ایالات متحده پیش از مذاکراتی بود که به امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ منجر شد، توافقی که دولت قبلی ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.
عباس مقتدایی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، معتقد است که موضع مثبت رهبری کشورش درباره مذاکره برای حل و فصل مسائل پیچیده، قابل‌پیش‌بینی بود، چرا که تهران هرگز پشت به میز مذاکره نکرده است.
مقتدایی به مذاکرات غیرمستقیمی اشاره می‌کند که تا پیش از مرگ رئیس‌جمهور سابق، ابراهیم رئیسی، حدود سه ماه پیش، بین تهران و واشنگتن با وساطت یکی از کشورهای خلیج عربی در جریان بود.
وی افزود که کشورش همیشه از تعامل در تمامی سطوح با همه طرف‌هایی که به ایران و ایرانیان احترام می‌گذارند، استقبال می‌کند تا منافع ملی را تضمین کند، اما به این نکته اشاره کرد که القای نیاز جمهوری اسلامی به مذاکرات درست نیست.
مدیریت تنش
چراغ سبز برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای از سوی بالاترین مقام قدرت در ایران، همراه با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، پس از چند روز از اظهارات وزیر امور خارجه، عباس عراقچی، صادر شد.
عراقچی در این اظهارات از عزم دولت جدید برای «مدیریت تنش‌ها با واشنگتن و بازسازی روابط با کشورهای اروپایی» سخن گفته بود.
در حالی که عراقچی این امر را «ممکن» دانست، اگر آن‌ها از رویکرد خصمانه خود دست بردارند، او تصویری از هدف وزارت امور خارجه ایران در مرحله آینده ترسیم می‌کند که شامل احیای توافق ۲۰۱۵ و لغو تحریم‌ها از طریق مذاکرات جدی و متمرکز با رعایت اصول اساسی کشور است.
از سوی دیگر، کوروش احمدی، سفیر پیشین ایران در سازمان ملل متحد، بر ضرورت استفاده از فرصت برای از سرگیری مذاکرات و نجات توافق هسته‌ای تأکید دارد.
او برخی از صداها که مذاکره برای تضمین منافع ملی را به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مانند جنگ‌های اوکراین و غزه مرتبط می‌دانند، مورد انتقاد قرار داده و تأکید می‌کند که نمی‌توان تمامی مسائل بین‌المللی را به‌طور هم‌زمان حل کرد.
روز پایان
احمدی به این نکته اشاره می‌کند که ایران با وجود خروج آمریکا از توافق، برخی مزایای توافق هسته‌ای به ویژه لغو تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی علیه تهران را کسب کرده است.
او بر ضرورت نجات توافق هسته‌ای حتی قبل از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵، که به عنوان «روز پایان» شناخته می‌شود، تأکید می‌کند تا راه را بر طرف‌هایی که به دنبال فعال کردن مکانیزم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران هستند، ببندد.
وی افزود که پیشرفت بزرگ ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم در سال‌های اخیر ممکن است تهران را تشویق نکند که به نقطه شروع بازگردد و محدودیت‌های پیشین را بر برنامه هسته‌ای خود بپذیرد. همچنین، این واقعیت جدید ممکن است انگیزه‌ای برای واشنگتن برای نجات توافق هسته‌ای ایجاد نکند، چرا که دیگر نمی‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را به‌خصوص با توجه به نزدیکی آن به مرز هسته‌ای، به وضع پیش از خروج بازگرداند.
احمدی نتیجه‌گیری کرد که نجات توافق هسته‌ای حتی پیش از روز پایان، به نفع ایران بیشتر از طرف‌های غربی است و تأکید کرد که با وجود سختی مأموریت، این امر از طریق فعال کردن مذاکرات و توافق با برخی از طرف‌ها درباره برخی مسائل مرتبط ممکن است.
ماموریت دشوار
از سوی دیگر، عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر پیشین ایران در نروژ، سریلانکا و مجارستان معتقد است که توافق هسته‌ای پس از روز پایان دیگر قابل احیا نیست. او تأکید کرد که طرف اروپایی پس از خروج آمریکا از توافق ۲۰۱۵ به تعهدات خود عمل نکرده و بنابراین بعید می‌داند که تهران بار دیگر به طرف غربی اعتماد کند و محدودیت‌هایی را بر برنامه هسته‌ای خود بپذیرد.
فرجی‌راد پیشنهاد می‌کند که مذاکره بین تهران و طرف غربی باید به منظور توافق بر سر عدم دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای صورت گیرد، به جای آن که وقت را برای کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران از ۶۰ درصد به حدود ۳ درصد تلف کنند. او بر ضرورت پذیرش نقش نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توسط دو طرف تأکید دارد.
وی معتقد است که تحولات جدید در توافق هسته‌ای، احیای آن به شکل گذشته را به یک مأموریت بسیار دشوار تبدیل کرده، به ویژه پس از آن که اقتصاد ایران به دلیل خروج آمریکا از آن، میلیاردها دلار ضرر کرده است.
