از افسانه تا واقعیت: بختک چیست و چرا در خواب سراغمان می‌آید؟
بختک، پدیده‌ای که در فرهنگ عامه ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد، تنها محدود به باورهای ایرانیان نیست. این تجربه مشترک انسانی در فرهنگ‌های مختلف با نام‌ها و افسانه‌های گوناگون شناخته می‌شود.
اهمیت این پدیده تا حدی است که حتی در هنر نیز بازتاب یافته؛ نمونه بارز آن، تابلوی مشهور هنری فوسلی، نقاش سوئیسی قرن هجدهم، است که تصویری از بختک را به تصویر کشیده است.
اما آنچه در فرهنگ عامه به عنوان بختک شناخته می‌شود، در واقع پدیده‌ای علمی به نام "فلج خواب" است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فرد بین مراحل بیداری و خواب قرار می‌گیرد و قادر به حرکت یا صحبت کردن نیست، در حالی که کاملاً هوشیار است. مدت زمان این تجربه می‌تواند از چند ثانیه تا 20 دقیقه متغیر باشد.
فلج خواب گاهی با اختلالات دیگری مانند نارکولپسی همراه می‌شود. نارکولپسی یک اختلال خواب مرتبط با سیستم عصبی است که در آن فرد دچار خواب‌آلودگی شدید و حملات خواب ناگهانی می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک نقش مهمی در بروز فلج خواب دارد. افرادی که در خانواده یا بستگان درجه یک خود سابقه این اختلال را دارند، احتمال بیشتری دارد که خود نیز آن را تجربه کنند.
برخلاف باور عمومی، فلج خواب لزوماً با دیدن کابوس همراه نیست. احساس ترس و اضطراب در این حالت، بیشتر ناشی از ناتوانی در حرکت و احساس فشار بر قفسه سینه است، نه الزاماً به دلیل مشاهده رویاهای ترسناک.
خبر خوب این است که فلج خواب قابل درمان است. متخصصان طب خواب می‌توانند با تشخیص دقیق و ارائه درمان‌های مناسب، به بهبود این اختلال کمک کنند. درمان‌های دارویی که سطح دوپامین را افزایش می‌دهند و گاهی استفاده از ریتالین، از جمله روش‌های درمانی موثر هستند.
عوامل متعددی در بروز فلج خواب نقش دارند. استرس، اختلال در برنامه خواب، اضطراب اجتماعی و اختلال هراس از جمله دلایلی هستند که با افزایش احتمال وقوع فلج خواب ارتباط دارند.
با توجه به شیوع نسبتاً بالای این اختلال و تاثیر آن بر کیفیت زندگی افراد، آگاهی‌رسانی درباره ماهیت علمی بختک و راه‌های مقابله با آن اهمیت زیادی دارد. متخصصان توصیه می‌کنند افرادی که به طور مکرر فلج خواب را تجربه می‌کنند، حتماً به پزشک مراجعه کنند تا با تشخیص و درمان به موقع، از عوارض احتمالی این اختلال پیشگیری شود.
در نهایت، درک علمی پدیده بختک می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب ناشی از آن کمک کند و راه را برای درمان موثر این اختلال هموار سازد.
